XXI үйэҕэ тыа сиригэр олорор нэһилиэнньэ баһыйар өттө сылаас туалета суоҕа – өй-санаа хаалынньаҥа дуу, үөрэммитинэн олорон хаалыы дуу? Кэнники кэмҥэ оҕо-дьахтар өттө дьиэ иһигэр биэдэрэҕэ тахсан киирэн баран, ону төттөрү-таары таһар буоллулар. Сылаас туалеты туттарга билигин матырыйаал арааһа элбэх эбээт. Дьиҥинэн, бу кыаллар боппуруос.
Хайдах туттуохха сөбүй?
Саамай судургу ньыма – аан дьиэҕэ сабыылаах кыра хос оҥорон баран, биотуалеты туруоруу. Маннык биотуалеттар маҕаһыыннарга атыыналаналлар, сыаналара да удамыр. Манна үксүн химическэй туалеттары кытта бутуйаллар. Аата да этэрин курдук, химическэй ыраастыыр бороһуоктары тутталлар. Ол тулалыыр эйгэҕэ хоромньуну таһаарар.
Оттон дьиҥнээх биотуалекка «био» диэн айылҕа бэйэтэ оҥорбут матырыйаала туһаныллар (торф, мас көөбүлэ, о.д.а.). Тахсан киирбит кэннэ, ол торфаны, анал бактериялары кытары булкуһан, ноһуомҥа, онтон буорга кубулуйан хаалар. Бу тулалыыр эйгэҕэ буортута суох.
Манна мин Мэҥэ-Хаҥалас Төҥүлүтүгэр баар «Тумул» бааһынай хаһаайыстыба уопутун кэпсиэхпин баҕарабын. Кинилэр кытай бактерияларын ньирэй көрүүтүгэр туттубуттар этэ. Саҥа төрөөбүт ньирэйдэр турар күрүөлэригэр мас көөбүлүн кытары бактериялары булкуйан куппуттар. Уонна сылы быһа ньирэй сааҕын биирдэ да ыраастаабатахтар. Бактериялар сүөһү сааҕын «сиэн», симэлитэн кэбиһэллэр эбит. Сыта суох уонна ыраас, кураанах. Маннык бактериялары туалеттары тутууга да туһаныахха сөп буоллаҕа.
Ититиилээх туалет
Сылаас туалеттар сүрүннээн оскуолаларга туһаныллар буоллулар. Дьиэттэн чугас соҕус сыһыары тутууга ититии ситимин тардаллар. Оччоҕо туалет кыһыннары сылаас буолар, сайын туттумуохха да сөп. Сыттамматын диэн, дьааматын саба сылдьыахха сөп.
Итэҕэһэ диэн, дьиэ чугаһыгар сыта-сымара, сахсырҕа үөскүүрэ уонна сыһыары тутуу буоллаҕына, дьиэ акылаатыгар дьайыан сөп. Аҕыйах сылынан дьаамата да туолан хаалыа. Ол эрэн, төбөлөөх дьон бу итэҕэстэри туоратар суоллары булаллар. Арыый тэйиччи кыра ампаар курдук туттан баран, оһохтуохха да сөп.
Түмүк оннугар
Таһырдьа тахсан киирэр үгэһи сайдыылаах омуктар ааспыт үйэҕэ хаалларбыттара ыраатта. Саха сиригэр кэллэхтэринэ, итинтэн сылтаан, букатын «дьиикэй сиргэ» кэлбит курдук өйдөбүллээхтэр. Ол да иһин Саха сиригэр туризм сайдыбат буоллаҕа.
Үөрэнэн хаалбычча, ол үгэспин сааһым тухары тутта сылдьыам диэн сыыһа өйдөбүл. Олох сайдан иһэринэн, саҥа технологиялар, араас матырыйааллар баар буоллулар. Кыһаллыахха, төбөнү үлэлэтиэххэ эрэ наада. Үчүгэйин биллэҕинэ, дьон толкуйа уларыйан, сыыйа сылаас туалеттары туттан барыахтара. Онуоха олоххо киирбит үчүгэй холобурдары тарҕатыахха, сырдатар-өйдөтөр үлэни киэҥник ыытыахха наада.
Ангелина ВАСИЛЬЕВА.
Манна даҕатан эттэххэ
Тыа сиригэр аныгы матырыйаалтан хотону, эбэтэр тупсаҕай сылаас туалеты, атын да саҥа ньымалары туттан, олох усулуобуйатын тупсарбыт дьон, уопут үллэстэ таарыйа, «Саха сирэ» хаһыат «ватсабын» нүөмэригэр 8914 272 2409 ыытыаххытын сөп.
Эксперт санаата
Вилора Колесова, Дьокуускай к. төрүүр дьиэтин сиэстэрэтэ:
– Билигин эдэр кыргыттар үксүлэрэ тымныйыылаахтар, бүөрдэрэ, хабахтара ыалдьар. Ити кыһын тымныыга чараастык таҥнан сылдьалларыттан уонна таһырдьа тахсан киирэртэн буолар. Бастаан утаа ону аахайбакка сылдьыахтарын сөп, ол эрэн хат буоллахтарына, бу ыарыылара көбөн тахсар. Бүөрдэриттэн сылтаан хааннарын баттааһына үрдүүр, гестоз диэн кутталлаах ыарыыга тиэрдэр. Онон сатаан бэйэлэрэ төрөөбөттөр, эппэрээссийэлэнэргэ күһэллэллэр. Итинник көстүү наһаа элбээтэ. Кыыс оҕо доруобуйатын кыратыттан харыстыахха наада.
Дьон санаата
Анатолий Павлов-Дабыл, кут-сүр түсчүтэ:
– Билиҥҥи үйэҕэ сылаас туалет наада бөҕө буоллаҕа. Бу биир ыал, биир нэһилиэк эрэ кыһалҕата буолбатах. Анал бырайыак оҥорон, тыа сиригэр олорор дьоммутугар-сэргэбитигэр тарҕатыахха наада. Мантан бүтүн норуот доруобуйата тутулуктаах.
Сылаас туалеты араастаан туттуохха сөп. Оскуолаларга ититии холбоммут сыһыары тутуу баара, оҕо доруобуйатыгар абыраллаах дьыала. Оттон чааһынай дьон ампаар курдук тутан, ититии киллэриэхтэрин, эбэтэр кыра оһох да тутуохтарын сөп. Оһоҕу икки-үс күҥҥэ биирдэ оттуохха сөп, сөрүүн соҕус да буоллун ээ. Дьааматын оннугар хомуллар, тоҥнуу тиэйиллэр да гыныахха сөп. Киһи кыбыстара итиннэ суох. Киһиттэн кэлбит син биир буор буолар, эргийэ сылдьар. Кытайдар оннооҕор уоҕурдуу оҥороллор эбит. Кылаабынайа, ыраас уонна сыта суох буолуон наада.
Николай Ребров, суруналыыс:
– Ыарыы төрдө бу таһырдьа тахсан киирэртэн саҕаланар. Төһөлөөх оҕо-дьахтар тымныйан ыалдьара, эмтэнэрэ буолуой? Кыргыттар, дьахталлар төрүүр-ууһуур уорганнарын тымнытан, кэлин оҕолоноллоругар эрэйи көрөллөр.
Мин санаабар, уопсай сылаас туалеттар баар буолуохтаахтар. Мин урут Абый улууһун киинигэр Үрүҥ Хайаҕа үлэлиирбэр оннук туалеттар бааллара. Коммунальнай хаһаайыстыбалар уотун, ититиитин көрөллөр-истэллэр быһыылааҕа. Хоту сиргэ абыраллаах этэ. Бу боппуруоһу үрдүк таһымҥа таһаарыахха наада. Бүтүн норуот доруобуйатын, төрөөһүн-ууһааһын, саха ахсаанын эбиллиитин, доруобай көлүөнэ боппуруоһа буоллаҕа. Билиҥҥи араас технология сайдыбыт кэмигэр ити кыаллар боппуруос.
12+
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети