Александр Константинович мунньаҕы саҕалыырыгар «Кадры решают все» диэн бэртээхэй бэргэн этиини ким эттэ этэй диэн саҕалыыр. Үгүс киһи таайда. Туох да диэбит иһин, аан дойдуга биллэр улахан салайааччы, политик, аан дойду иккис сэриитин кыайбыт улуу полководец, сухалаах Россияны улуу, модун державаҕа кубулуппут И.В. Сталин аата ааттанан ылла. Оттон билиҥҥи кэмнээҕи биир дойдулаахтарбытыттан Александр Контантинович сахалартан бастакынан Ленинскэй бириэмийэ лауреата, билигин да Москубаҕа үлэлии сылдьар Бордоҥтон төрүттээх Александр Николаевич Степанов аатын ааттыыр. Олус убаастанар киһи диир. Кырдьык, манна эбэн эттэххэ, ааспыт үйэ 70-80-с сылларыгар Сунтаар оройуона өрөспүүбүлүкэ каадырын биир сүрүн кыһатынан биллэрэ. Ол курдук, В.Г. Павлов, И.А. Матвеев, К.Е. Иванов, Н.В. Шадринов, А.А.Попов, П.С. Иванов, о.д.а. уонна бу биһиги иннибитигэр Сунтаар улууһун каадырын боппуруоһунан «ыалдьа» олорооччу А.К. Акимов, о.д.а. өр сылларга өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар таһаарыылаахтык үлэлээбиттэрэ биллэр. Оттон билигин хайдахпытый?.. Аһара оннук буолбатахпыт диэн аһаҕастык билиниэххэ наада дии саныыбын. Онон сенатор Акимов төрөөбүт улууһугар бу боппуруоһу туруорбута мээнэҕэ буолбатах диэххэ наада.
Александр Константинович салгыы улууска үөрэхтээһин, каадыр да боппуруоһугар улахан өҥөлөөх киһинэн республикаҕа аан бастаан тэриллибит Сунтаардааҕы политехническэй лицей директорын О.К. Сосины ааттыыр. Лицей билигин да таһаарыылаахтык үлэлиир. Технопарк тэриллибитэ олус үчүгэй. Ол эрээри, лицей базата эргэрдэ. Үс сыл иһинэн хайаан да таас оскуоланы тутуохха диэн буолла. Аҥардас үрдүк үөрэҕинэн үлүүүйүү политиката сыыһалардааҕын бэлиэтээн туран, Т.Д. Казакова директордаах Сунтаардааҕы технологическай колледж тыа сиригэр үлэлиир каадыры бэлэмнээһиҥҥэ оруола өссө улаатыахтааҕа этилиннэ. Манна таарыччы, «Айан-суол», «Сунтаравтодор» курдук кыахтаах улахан тэрилтэлэрдээх улахан улуус биир автодрому кыайан быһаарбакка, массыына ыытар быраабы ыларга туттарсар дьонун Ньурбанан, Мииринэйинэн, ханна сатаан тиийэллэринэн төттөрү-таары сүүрдэрэ «просто позор!» диэн саамай сөпкө сыаналанна. Кырдьык, дьон манна төһөлөөх эрэйи, ороскуоту көрсөрө буолуой. Бэрт түргэн кэминэн боппуруоһу быһаарыҥ диэн кытаанахтык этилиннэ. Манна депутаппыт А.С. Уаров төһө, туох матырыйаал наадатын чопчуласта уонна Сунтаартан силистээх-мутуктаах 9 депутат буоламмыт, «Якутцемент» тойоно Алиш Мамедовы кытта быһаарсыахпыт, хайа, сүрэ бэрт эбит диэн эмиэ сөхпүтүн биллэрдэ.
Улууска каадырынан хааччыллыы боппуруоһугар элбэх сыыппараларга олоҕурбут иһитиннэриини улуус дьаһалтатын дьыалаларын дьаһайааччы Н.Е. Егоров оҥордо.
Николай Егорович дакылаатыттан иһиттэххэ, сорох оҕолорбут дойду араас куораттарыгар үрдүк үөрэҕи бүтэрэн, аан дойду араас сирдэринэн үлэлии тарҕаһаллар эбит. Маннык көстүү ордук бу кэнники 10 сылга буолбут. Оҕолорбут дойду киин куораттарын кыһаларыгар үөрэниилэригэр, Сунтаарга кииннээн дойду үрдүк үөрэҕин тэрилтэлэрэ ыытар араас олимпиадалара төһүү күүс буолбуттара этилиннэ. Быйыл сайын улууспут баһылыга А.В. Григорьев өрөспүүбүлүкэ профессиональнай үөрэхтээһиҥҥэ уонна кадрдары аттаран туруорууга миниистирин Д.Е. Глушконы кытта түһэрсибит сөбүлэһиигэ олоҕуран, эһиил, 2016 сылга дойду киин үөрэхтэрин кыһаларын олимпиадата Сунтаарга ыытыллар буолбут. Биһиги оҕолорбут Бельгияҕа, Америкаҕа, Кытайга, Хорватияҕа, Англияҕа, Швецияҕа, Германияҕа о.д.а. дойдуларга олохсуйан үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Биллэн турар, атын сиргэ үрдүк билиилээхтэр-көрүүлээхтэр, киһи быһыытынан сытыылар-хотуулар баран эрдэхтэрэ. Аны сылга хаста да ыытыллар рабочай дьаарбаҥкаларга чугастааҕы промышленнай оройуоннартан кэлэннэр ыччаттары вахтовай үлэҕэ талан бараллар. Үгүстэр сөбүлүөхтэрэ суоҕа да буоллар, манна мин бэйэм тус санаабын эттэхпинэ, ити үгүөрү хамнастаах промышленниктар үксүн техническэй идэлээх, тонуктаах соҕус ыччаттарбытын «хомуйан» бараллар. Күн бүгүн 339 киһибит онно үлэлиир эбит. Өһүргэс буолбат ини, бэйэбитигэр сыыйыллыбыт «тобохтор» эрэ хаалар курдук буолбатахтар дуо?.. Дьэ ити курдук бастыҥнарбыт бары баран истэхтэринэ, улууспутугар ким хаалар?.. «Саха ыччатын – промышленноска» диэн дорҕоонноох ыҥырыы баара, баар даҕаны. Аны билигин дьэ, арыый сааһыланан, «Саха ыччатын – тыа сиригэр» диэн эрэр курдукпут. Оттон аныгы эдэр специалист улууска хаалбат биир биричиинэтинэн билигин оннооҕор улууспут кииинигэр аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир олорор дьиэ суоҕа буолар. Уруттуу түһэн эттэххэ, улуустааҕы киин балыыһа эдэр реаниматолог бырааһа Константин Павлов ити кыһалҕаҕа эбии, кыра оҕолоох специалистар оҕолорун тэрилтэнэн хааччыйыыга эмиэ ыараханы көрсөллөрүн туһунан этэр.
Николай Егорович инникитин үөрэҕи бүтэрбит эдэр специалист дойдутугар кэлэн үлэлииригэр сөптөөх усулуобуйаны тэрийэргэ үгүс үлэ ыытыллан эрэр диир. 2013 сылтан саҕалаан эдэр специалистарга анаан 215 дьиэ тутуллубут. Билигин 6 толору хааччыллыылаах дьиэ тутуута Туойдаахха, Тойбохойго, Илимнииргэ, Кириэстээххэ, Түбэйгэ түмүктэнэн эрэр эбит.
Каадыр боппуруоһугар дьиксиннэриилээх иһитиннэриини улуустааҕы киин балыыһа кылаабынай бырааһа И.В. Попов оҥордо. Иван Владимирович бэйэтэ этэринии, кинилэргэ каадыр боппуруоһугар балаһыанньа кырдьык «байыаннай» буолбут. Билигин 20 быраас тиийбэтигэр 8 быраас кэлиэхтээх эбит да, олорор дьиэ суох. Өссө орто сүһүөх медицинскэй үлэһиккэ улахан «кириисис» буолбут. Дьокуускайга араас улахан балыыһалар тутуллалларынан, орто сүһүөх каадыр үксэ онно хаалар, барар. Күн бүгүн улууспутугар 15 ФАП баарыыттан 8-гар үлэһитэ суох. Биһиэхэ биллэринэн, билигин Дьокуускайга Сунтаартан төрүттээх 120 быраас үлэлиир. Итинник балаһыанньаны истэн баран, Акимов улуус баһылыгар А.В. Григорьевка бу боппуруоска туспа кэпсэтиитэ тэрийиҥ, балаһыанньа чахчы «байыаннай» эбит диэтэ. Дьаһалта биир сүрүн үлэтинэн каадыр боппуруоһа буолуохтаах, 5-10 сыллаах туспа анал программа наада диэн бу боппуруоһу түмүктээтэ.
Улууска спорт сайдыытын туругун туһунан иһитиннэриини аҕыйах хонуктааҕыта спорт отделын начальнигын эбээһинэһин толорон эрэр С.А. Павлов оҥордо.
Семен Андреевич үлэ сүрүн сыалынан-соругунан улууска физкультуранан уонна спордунан дьарыктанар киһи ахсаанын элбэтии буолар диэн саҕалаата, «Сунтаар улууһугар 2015-2019 сылларга спорт сайдыыта» диэн тус сыаллаах муниципальнай программа үлэлиирин туһунан эттэ.
2015 сылга биһиги спортсменнарбыт кэккэ ситиһиилэммиттэр. Ол курдук, көҥүл тустууга Россия спордун маастара Николай Охлопков Россия ыччаттарыгар үрүҥ көмүс мэтээл хаһаайына. Мас тардыһыыга Россия спордун маастардара Федор Федоров Россия онус чемпионатын уонна аан дойду чемпиона, Наталья Кузнецова аан дойду чемпионката. Оттон оҕунан ытыыга Россия спордун маастара Айаал Федоров Россия МИКС хамаандатыгар боруонса призер. Чэпчэки атлетикаҕа Россия спордун маастара Сергей Степанов Россия боруонса призера. Россия спордун маастара Наталья Леонтьева Чебоксары куоракка буолбут Россия чемпионатыгар 5000 м дистанцияҕа бо-руонса призер. Тхэквондоҕа Россия спордун маастарыгар кандидат Стелла Васильева Илин Уһук федеральнай уокурук чемпиона. Компакт спортиҥҥа Россия спордун маастарыгар кандидат Петр Егоров Россия оҕолоругар чемпион. Бу көрүҥҥэ Дмитрий Фокинов боруонса призер.
Улуус спордун эйгэтигэр 151 киһи үлэлиириттэн 114-дэ үрдүк үөрэхтээх диэн этилиннэ.
Александр Акимов Россия (көҥүл тустууга) уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин (хапсаҕайга) спордун маастарын, билигин да туста, тренердии сылдьар, көбүөргэ элбэх хара көлөһүнүн тохпут, адьас аҕыйах хонуктааҕыта эрэ чиновник солотун ылбыт Семен Павлов отчуотун ситэтэ суох диэн сыаналаабытыттан ким да өһүргэммэт буолуохтаах. Семен Павлов салайааччы быһыытынан үлэтэ дьэ, иннигэр буоллаҕа. Ол да иһин Александр Константинович салгыы айымньылаахтык үлэлииргэ сүбэ-соргу тыллары эттэ.
Урукку сылларга Сунтаар спорда үрдүкү кэрдиискэ сылдьара, ону түһэн биэрбэккэ, өссө аһара түһэр курдук үлэлиэххэ-хамсыахха. Онно бары усулуобуйа барыта тэриллибитэ. Билигин сүрүн сорук – Сунтаартан олимпийскай чемпиону иитээн таһаарыы диэн туран, Александр Константинович бу соторутааҕыта Дьокуускайга кэлэ сылдьыбыт, Национальнай олимпийскай комитеттар ассоциацияларын президенин, Азия Олимпий-скай Сэбиэтин президенин шейх Ахмад Аль-Фахад Аль-Сабаҕы көрсүбүтүн, «Азия оҕолоро» оонньуулар кэскиллэрин туһунан кэпсээтэ. Депутаттарбыт А.С. Уаров (оҕолорго көҥүл тустуу), Россия парламенын сенатора А.К. Акимов (оҕолорго мас тардыһыыта) бэйэлэрэ «бас билэр» анал күрэхтэһиилэрэ улууска спорт сайдыытыгар улахан оруоллаахтар. Инникитин С.М. Березин, И.Д. Васильев эмиэ итинниккэ киирсэллэрэ наадата этилиннэ. Уолаттар, биллэн турар, ону утарбаттарын эттилэр.
Ити кэнниттэн туспа иһитиннэриилэри Сунтаардааҕы муниципальнай спортивнай оскуола директора А.Н. Михайлов, эһиил тэриллибитэ 10 сылын туолар А.И. Иванов аатынан олимпийскай эрэллэри бэлэмниир оҕо анал спортивнай оскуолатын директора А.Н. Семенов оҥордулар.
Бэйэлэрин санааларын спорт энтузиаһа, остуол тенниһигэр бэйэтэ туспа суоллаах-иистээх тренер Валерий Захаров, тхэквондо тренеринэн үлэлии сылдьыбыт Афанасий Уаров эттилэр.
Түмүккэ Александр Константинович спорт эйгэтин үлэһиттэригэр өссө төгүл тоһоҕолоон туран, Сунтаар спордун урукку үрдүк аатын- суолун төнүннэриҥ, үлэҕэ ол-бу иирсээнэри таһаарбакка, талааннаах дьону өйөөн, өйдөһөн күүскэ үлэлээҥ. Улуускут баһылыга Анатолий Васильевич бэйэтэ спорка чугас, спорду улаханнык өйүүр салайааччы, онон бары бииргэ түмсүүлээхтик үлэлииргэ толору усулуобуйа, кыах баар диэн буолла.
Ити курдук, РФ Федеральнай Мунньаҕын Федерация Сэбиэтин чилиэнэ А.К.Акимов бу сырыытыгар биир дойдулаахтарыгар үгэс курдук сонун иһитиннэриилэри оҥордо. үлэҕэ-хамнаска саҥа ирдэбиллэри туруорда. Ону таһынан улуус киинин улахан тэрилтэлэригэр сылдьан үлэни-хамнаһы билистэ.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети