«Оһуор» үҥкүүтэ сөхтөрдө
Ульяна Данилова, Нөмүгү «Тирэх» бэтэрээннэр ансаамбылларын кыттыылааҕа, Сунтаар ыһыаҕар С.АЗверев аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэххэ саха таҥаһыгар I cтепеннээх дипломант:
– Аатырбыт-сураҕырбыт ыһыахтаах Сунтаар улууһугар уруккуттан кэлэ сатыыр этибит. Дьэ, быйыл 20 сыллаах үбүлүөйбүтүн көрсө сэттиэ буолан кэллибит. Улууспут саҥа баһылыга Гавриил Алексеев босхо автобус биэрбитигэр махталбыт улахан.
Бачча ыраах анаан-минээн кэлбит дьон Ыһыах бары оонньууларын кэрийэн көрдүбүт, кыттыһа сатаатыбыт. Сунтаардар олус үчүгэйдик көрүстүлэр. Дьаһалта отуутугар чэйдээн улахан бочуокка тигистибит диэн үөрдүбүт.
Лидия Харитонова, Хаҥалас улууһун култууратын салалтатын фольклорга салаатын специалиһа, Сунтаар ыһыаҕар тойукка I cтепеннээх лауреат:
– Уопсайынан, Сергей Зверев-Кыыл Уолун 115 сылыгар аналлаах үбүлүөй тэрээһиннэрэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн олус көхтөөхтүк бара тураллар. СӨ Культураҕа уонна духуобунаска министиэристибэтин бырагырааматынан улуустарынан фестиваллар ыытылыннылар. Онно чорбойбуттары, миэстэлэспиттэри Кыыл Уолун төрүт түөлбэтигэр ыалдьыттатар улахан чиэскэ-бочуокка тигистибит.
Ыһыах аһыллыытыгар Кыыл Уолун аатырбыт-сураҕырбыт «Оһуорун» үҥкүүтүн 300-чэ кэнчээри ыччат, оҕо биир тыынынан толорбута олус киэргэттэ. Итинтэн сиэттэрэн, биири бэлиэтиэхпин баҕарабын. Зверевкэ үөрэммит, уһуйуллубут дьону дьоҥҥо-сэргэҕэ үчүгэйдик билиһиннэрбэтилэр дуу дии санаатым. Кинилэри барыларын ааттаан туран түһүлгэҕэ ыҥыран, кыра да хамнаныылары оҥорбуттара буоллар, өссө долгутуулаах буолуо этэ. Эбэтэр хаартыскаларын ыйаабыттара буоллар, бэйэлэрэ да аҕыйахтар ээ.
Уопсайынан, Ыһыахха өрөспүүбүлүкэ бүттүүнэ туруммута көстөр, олус тэрээһиннээхтик бара турар. Ыһыаҕы тэрийээччилэргэ барыларыгар барҕа махталбытын этэбит. Сунтаар аар-саарга аатыра, суон сураҕыра турарын туһугар өйдөрүн-санааларын, күүстэрин-уохтарын ууран туран үлэлии сылдьар атын улуус дьонугар С.Зверев аатынан мэтээллэри уонна улуус бочуоттаах олохтооҕун бэлиэтин туттарбыттарын биһирии көрдүм. Ити сунтаардар ытык киһилэригэр сүгүрүйүү бэлиэтинэн буолар. Киһи сүргэтин көтөҕөр.
Сунтаар 2-3 түүннээх оһуохайынан аатырарын бары билэбит. Ол гынан баран, тоҕо эрэ оһуохай аҕыйаабыт диэн соһуйа уонна харааста көрдүм. Баҕар, атын дьаһаллар бииргэ ыытыллаллара мэһэйдиирэ дуу?
Быйаҥнаах дьыл түстэннэ
Тамара Оконешникова, Кутана «Алгыс» култуура киинин уус-уран салайааччыта:
– Ыһыахпытын сүргэбит көтөҕүллэн туран ыыта сылдьабыт. Атын улуустартан элбэх ыалдьыт кэлбитэ баай ис хоһоонноото. Бары Сунтаар ыһыаҕыттан дуоһуйан-астынан баран эрэллэрин туһунан этэллэрэ биһиэхэ олус үчүгэй.
Иккис күммүтүгэр күнү быһа ардахтаан, тэрээһиннэрбитин дьиэ иһигэр ыытарга күһэлиннибит. Ыһыахтыыр сиргэ буолбута буоллар, олох атын көстүү, турук буолуо этэ. «Олоҥхо» дьиэтигэр олоҥхоҕо өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэс буола турар. Күрэскэ 3 бөлөҕүнэн 19 киһи кытынна. Кыттааччы олус элбэх буолан, бүгүн бириэмэлэрин кыратык хааччахтаатыбыт. Саамай үөрэрим диэн кэнчээри ыччаттарбыт элбэхтэр. Ити өбүгэбит үгэстэрэ, култууралара сүтэн-симэлийэн хаалбатын көрдөрөр. Бүлүүттэн Сергей Зверев үөрэнээччитэ, «Оһуор» ансаамбыл кыттыылааҕа Семен Иванов, кэлэн оһуохайдаан дьон-сэргэ биһирэбилин ылла. Кини аан бастаан бэйэтэ суруйбут олоҥхотун толордо.
Туох да диэбит иһин, айылҕабыт ардаҕы аҕалан, быйаҥнаах дьылы түстээтэҕэ дии саныыбыт.
Олоҥхо дэгэрэҥинэн толоруллар
Иннокентий Максимов, саха биир таптыыр ырыаһыта Христофор Максимов уола, Ыһыах ыалдьыта:
– Саха киһитэ бары сүгүрүйэр, ытыктыыр кырдьаҕаһа Сергей Зверев-Кыыл Уола 115 сыла өрөспүүбүлүкэҕэ бүттүүн бэлиэтэнэрин олус сэргээбитим. Чопчу Сунтаарга ыытыллар Ыһыахха тиийбит киһи диэн сэмээр баҕара сылдьыбытым. Чурапчыга Олоҥхо ыһыаҕар сылдьан өрө көтөҕүллэн, эһиги биир дойдулааххыт Дмитрий Ивановы кытары аргыстаһан салгыы Сунтаарга кэлбитим. Сунтаарга хаһан да сылдьа илигим.
Олус үчүгэй дойду эбит. Ыһыах ыытыллар сириттэн чугас олорор ыалга түспүт буоламмыт, астына, дуоһуйа көрдүбүт.
Мин аҕам Христофор Максимов сэрии саҕана Ньурбаҕа холкуоһунай театрга Сергей Зверевтиин, Яков Кычкинныын уо.д.а. биллэр-көстөр артыыстардыын бииргэ үлэлээбиттэрэ Ийэм: «Сергей Зверев этэр оһуохайа ыраахтан ньиргийэн олороро», – диэн сөҕөн кэпсиир буолара.
Сунтаарга кэлбиппин көрөн баран, култуура управлениета дэгэрэҥ ырыа куонкуруһугар дьүүллүүр сүбэҕэ киллэрдэ. Оҕолорго, ыччакка уонна улахан дьоҥҥо барыта 38 киһи кытынна. Олус үчүгэйдик ааста. Икки гран-прины олохтообуттар. Эдэрдэргэ Горнай улууһуттан сылдьар, Дьокуускайга култуура уонна искусство коллеһын 2-с кууруһун бүтэрбит Айтал Винокуров бастыан бастаата. Кини Чурапчыга эмиэ кыттыбыта. Байаан Бааска манна кэлэн лауреат аатын ылла, Михаил Санников миэстэлэстэ. Биһиги дэгэрэҥ ырыаһыттарбытын аҕалбыппыт буоллар, өссө «былааһы ылыа» эбиппит.
Мин аҕам дэгэрэҥ ырыаны эстрадаҕа киллэрбитэ. Дэгэрэҥ ырыатын, кэрэ кылыһаҕын дьоҥҥо-сэргэҕэ иһитиннэрэр, дэгэрэҥи туспа көрүҥ быһыытынан сайдарыгар болҕомтону уурар Христофор Максимов аатынан фонда баар. Олоҥхо 70-80 бырыһыана дэгэрэҥинэн толоруллар, ол эбэтэр олоҥхоҕо туойуу уонна дэгэрэҥ ньымалара бааллар. Дэгэрэҥниир да, оһуохайдыыр да, туойар да Кутана оҕотун Айсен Федоровы сэргии көрдүм.
Дэгэрэҥ ырыа гран-притын хаһаайына
Айтал Винокуров, Сунтаар ыһыаҕын дэгэрэҥ куонкуруһун гран-притын хаһаайына (Горнай):
- Ыһыах маҥнайгы күнүгэр улахан дьон күрэҕэр Иннокентий Сосин тылларыгар, Христофор Максимов матыыбыгар «Мэттэкэ-тэттэкэ Миитэрэй» ырыаны толорон Гран-прины ыллым. Бу ырыаны уруккуттан сөбүлээн истэр эрэ этим, толоруохпун наһаа баҕарарым. Василий Неустроев-Байаан Бааска баяҥҥа доҕуһулуонунан Сунтаарга кэлэн дьон истиитигэр дьэ таһаардым. Куонкуруска кыайыам дии санаабатаҕым. Онон дэгэрэҥ куонкуругар иккис ситиһиим буолан, олус долгуйдум. Чурапчы Ыһыаҕар бара сылдьан дэгэрэҥ күрэһэр II cтепеннээх лауреат буолбутум.
Олоҥхоҕо эмиэ кытынным. Биир дойдулааҕым Николай Тарасов «Күн Эрили» олоҥхотун толордум.
Сунтаар сирэ-дойдута кырдьык кэрэ айылҕалаах, ураты тыыннаах дойду эбит. Мас арааһа үүнэр эбит. Ыһыахтыыр сирдэрэ эчи үчүгэйин! Дьоно-сэргэтэ олус сэмэй, ыалдьытымсах.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети