– Инсульт – мэйиигэ хаан эргиирэ эмискэ кэһиллиитин кытары сибээстээх ыарахан ыарыы. Билигин инсульт нэһилиэнньэ ыарыыттан өлүүтүн биричиинэлэрин ортолоругар иккис миэстэҕэ турар. Ону таһынан инбэлииккэ тириэрдэр ыарыыларга – биир бастакы.
Уодаһыннаах ыарыы эмсэҕэлээбит киһиттэн күүстээх санааны, чугас дьонун тулуурдарын уонна тапталларын эрэйэр.
Инсульт тугунан оҕуруктааҕый?
– Инсульт бастакы түһүмэхтэригэр киһи тугу да билбэт, өйдөөбөт турукка киириэн сөбүнэн оҕуруктаах. Илиитэ, сыҥааҕа көһүйэллэр, саҥата кыратык уларыйар, ардыгар мэйиитэ эргийэр эбэтэр көрөрө өлбөөрөн ылар. Ыарыһах да, кини чугас дьоно да бу тухары мэйиигэ алдьархай тахсан эрэрин сэрэйбэттэр, өрүһүллүөххэ сөптөөх кэми мүччү туталлар. Ол эбэтэр, ыарыы саҕаланыаҕыттан 6 чаас устатыгар адекватнай терапия мэйии сүһүрүүтүн кээмэйин кыччатыан сөп.
Хайдах үөскүүрүй?
– Инсульт геморрагическай (мэйиигэ хаан кутуллуута) уонна ишемическэй (мэйии инфаркта) диэннэргэ арахсар.
Ордук ыарахана – геморрагическай инсульт. Хаан сүүрэр тымыра үрдүк баттааһыны тулуйбакка быһыта барар, онуоха хаан мэйии эттигэр киирэр. Маннык инсультунан үксүгэр үлэлиир кыахтаах, 40-45 саастаах эдэр дьон ыарахан, күүрээннээх күн кэнниттэн эмсэҕэлиир. Киэһэ кини төбөтө хайа барыах курдук буолар. Дьиэтээҕи мал-сал кытаран көстөр, хотуолуур, сүрэҕэ эриллэр, төбөтүн ыарыыта күүһүрэр. Онтон этин-сиинин лабааларын хамсаныылара кэһиллэллэр, саҥата уларыйар, өйүн сүтэрэр уонна комаҕа киирэр. Бу – инсульт.
Ишемическэй инсульт атын көрүҥнэрдээҕэр элбэхтик бэлиэтэнэр (80%). Бу түгэҥҥэ тымыр бопторон эбэтэр хаан бөлөнөҕүнэн бүөлэнэн, хаан сүүрэрэ тохтуур. Ишемическэй инсульт үксүгэр 55-60 саастаах дьону булар. Ыарыы түүн эбэтэр сарсыарданан биллэр, эбэтэр хас да күн устата сыыйа саҕаланыан, эбэтэр быстах биллэн ааһыан сөп.
Инсульт хайдаҕа мэйии ханнык чааһыгар бопторуу үөскээбититтэн эбэтэр тымыр быстыыта тахсыбытыттан быһаарыллар. Биллэрин курдук, мэйии шаар аҥара быһыылаах икки өлүүттэн турар. Хаҥаһа эт-сиин уҥа өттүн, оттон уҥата хаҥас өттүн салайаллар.
Хас биирдии киһи маны билиэхтээх:
Аҥар илииҥ эбэтэр атаҕыҥ мөлтүүр, хамсыырын билбэт курдук буолаҕын.
- Саҥарарын уонна ыйыстарыҥ ыарахан буолар.
- Сирэйиҥ аҥарын былчыҥнара мөлтүүллэр, айаҕыҥ иһиттэн аһыҥ тохтуон сөп.
- Аҥар эбэтэр икки хараҕыҥ көрөллөрө мөлтүүр.
- Төбөҥ күүскэ ыалдьар, хотуолуугун, сүрэҕиҥ өлөхсүйэр.
- Мэйииҥ эргийэн бэйэҥ турар, хаамар кыаҕыҥ суох буолар. Итирик киһи курдук хаамаҕын.
Бу бэлиэлэртэн биирдэстэрэ да баар буоллаҕына, ыарыһаҕы сытыара уонна «суһал көмөнү» ыҥыра охсуохха наада.
Сэрэтиэххэ сөп
Ол гынан баран, инсульт үөскүүр уонна саҕаланар чинчитин билэр буоллахха, бохсуохха сөп.
Ыарыы үөскүүрэ хонтуруолланар (киһи сабыдыаллыан, дьаһаллары ылыан сөп) уонна хонтуруолламмат (сабыдыаллыыр кыаллыбат, ол эрэн учуоттуохха сөп) көрүҥнэргэ араараллар.
Хонтуруолламматтар:
- Киһи сааһа (инсульт 50 саас кэнниттэн сыл аайы элбиир);
- Эр дьон 40 саастарын кэнниттэн ыалдьар кутталлара, дьахталларга тэҥнээтэххэ, улахан.
- 3. Утумунан бэриллэр ыарыы.
Хонтуруолланаллар:
• Хаан баттааһына. Доруобуйа харыстабылын бүтүн аан дойдутааҕы тэрилтэтин ирдэбилинэн, 140/90 мм үрдүк хаан баттааһына артериальнай гипертониянан билиниллэр. Инсульт үөскүүр куттала хаан баттааһына 160/90 мм үрдүк буоллаҕына – 4, 200/110 мм үрдүккэ 10 төгүл улаатар. Олоххо-дьаһахха көстөрүнэн, ыалдьыбыт киһи үксэ артериальнай гипертониялааҕын билбэт. Оттон билэр дьон сорохторо эрэ сөпкө уонна тиһигин быспакка эмтэнэ сылдьыбыт буолаллар. Гипертониялаах дьоҥҥо быраас аныыр эмтэрин куруук иһэллэригэр уонна сарсыарда, киэһэ хааннарын баттааһынын кээмэйдэнэллэригэр сүбэлиибин.
• мерцательнай аритмия курдук сүрэх ыарыыта инсульт үөскүүр кутталын 3-4 төгүл улаатыннарар. Сүрэххэ үөскүүр хаан бөлөнөҕүттэн саҕаламмыт инсульт олус ыараханынан уонна үксүгэр инбэлииккэ тириэрдэринэн кутталлаах.
• доруобай киһи хааныгар глюкоза таһыма 5,5-6,0 ммоль/л аһарыа суохтаах. Саахар диабета инсульт сайдар кутталын 3-5 төгүл улаатыннарар. Бу атеросклероз эрдэ сайдыытын уонна гемореологическай кэһиллиилэри кытары сибээстээх.
• табах инсулунан ыалдьыы кутталын 2-3 төгүл улаатыннарар. Табахтааһын ордук хааннарын баттааһына үрдүк дьоҥҥо кутталлаах. Төһөнөн элбэхтик тардаҕын да, инсуллуур кутталыҥ улахан. Табаххын бырахтаххына, 5 сылынан инсульт сайдар куттала табах таппат дьоҥҥо тэҥнэһэр.
• хааҥҥа уопсай холестерин таһыма 5 ммоль/л аһарыа суохтаах. Аһы арыыга ыһаарылаабакка, буһарарга, хатара буһарарга кыһалын.
• арыгыны сиэрэ суох иһии ыалдьар (чуолаан төбө мэйиитигэр хаан кутуллуутугар) кутталы 3 төгүл улаатыннарар. Арыгы кыра да өлүүтэ мэйиигэ хаан киирэр кутталын биллэ улаатыннарар.
• ыйааһын наһаа улаатыыта уонна уойуу. Күннээҕи олоххор араас хамсаныылары оҥор. Күн аайы 30 мүнүүтэ устата салгыҥҥа дьаарбайыы эн доруобуйаҥ туругун тупсарыан уонна инсульт кутталын аччатыан сөп. Хаамыы оннугар харбааһыны, үҥкүүнү, бэлисипиэди тэбиини, тенниһи уо.д.а. талыахха сөп. Эт-сиин хамсаныылара ыйааһыны түһэрэргэ, хааҥҥа холестерины аҕыйатарга, хаан баттааһынын намтатарга көмөлөһөллөр.
• уйулҕа күүрүүтэ (стресс, депрессия, сылайыы) доруобуйаҕа буортулаах.
х х х
Ити курдук, бу уодаһыннаах ыарыыны учаастактааҕы терапевт уонна невролог быраастары кытары бохсуохха сөп. Ханнык баҕарар ыарыыны эмтиирдээҕэр сэрэтэр ордук.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети