ЯСИА12+ СахаМедиа

Сюжеты

Главное Политика Экономика Общество Территория Инвестник Происшествия Культура Спорт Природа Жизнь Подробно Не факт
5 августа 2015, 10:18

Таисия Десяткина: « Үлэһит илии тиийбэт кыһалҕата биһиэхэ суох, үлэлиэн баҕалаах элбэх»


Республикаҕа биир бастыҥ үлэлээх Мэҥэ-Хаҥалас «Тумул» хаһаайыстыбата Доллу нэһилиэгин олоҕо-дьаһаҕа туруктаах буолуутугар суолтата сүҥкэн. Хаһаайыстыба инникигэ дьулуһуутун муоһатын уопуттаах салайааччы Таисия Десяткина халбаҥнаппакка тутан иһэр. Былааннара киэҥ.

400 сүөһүнү, ол иһигэр, 200 ыанар ынаҕы 4 хотонунан кыстыгы туораттыбыт. Билигин 203 ынах ыанар, 187 саҥа төрүөхтээхпит, ‒ диэн кэпсиир Таисия Васильевна. ‒ Өссө 100-тэн тахса сылгылаахпыт. Дьиҥинэн, сүөһүбүт ахсаанын 500-кэ да тиэрдиэхпитин сөп эрээри, ходуһа сирэ тиийбэт. Ньирэйдэртэн, борооскулартан 40-нун атыылаатыбыт: 20-ни Чурапчыга, Аммаҕа, 20-ни улуус иһигэр. Эдэр фермердэр, тараттар эҥин атыыластылар. 15 тиҥэһэ Томпоҕо, 20 тыһаҕас Чурапчыга, Аммаҕа барыахтаахтар.

Хаһаайыстыбабыт сүөһүлэрэ 4 сиринэн күөххэ сылдьаллар. Эбэ Түгэҕэ сайылыкка 5 ыанньыксыт 96 ынаҕы ыыр. Сэбиэдиссэйдэрэ ‒ Альберт Громов. Үүтү тутааччылыын, осеменатордыын, бостууктуун, солбук ыанньыксыттыын 9 киһи үлэлиир.

«Дьаам» сайылыкка 6 ыанньыксыт 107 ынаҕы ыыр. Эмиэ 9 үлэһит. Сэбидиссэйдэрэ ‒ Гутнера Кандинская. Ыанньыксыттарга биирдии ынахтан 4 ыйга 1200-түү киилэ үүтү ыырга эбэһээтэлистибэ туруорбуппут. Ону дьоммут 2 ый түмүгүнэн аһары бардылар: «Эбэлэр» баалабайынан 57 тонна 6 центнери ыахтаахтарын 59 тонна оҥордулар, оттон «дьаамнар» 64 тонна 2 центнери былааннаахтарын 66 тоннаттан тахсаны ыатылар. Соруктарын аһары толорбуттарга харчынан көҕүлээһин көрүллэр. Ону таһынан, отчуттар, сайылык, ыһыы уонна хомуур үлэһиттэрэ, сааскы төрүөххэ үлэлээччилэр босхо итии аһылыгынан хааччыллаллар. Үлэһиттэргэ араама-эрбии матырыйаалыгар, техника өҥөтүгэр 50 бырыһыаннаах чэпчэтии, дьиэ туттааччыларга матырыйаалынан эҥин көмө оҥоробут. Санаторийдарга, курортарга хаһаайыстыба суотугар Москваҕа тиийэ сынньата, эмтэтэ ыытабыт.

«Хомус» сайылыкпытыгар 147 ньирэйи 4 ньирэй көрөөччү көрөр-истэр. Сэбиэдиэссэйдэрэ ‒ республика тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна Зоя Верховцева. Кинини кытта Эльвира уонна Петр Игнатьевтар, Клавдия Куличкина үлэлииллэр. Солбук үлэһиттээхпит. Сайын устата ороһу ньирэйи 70-80 киилэҕэ, ньирэйи 110 киилэҕэ тиэрдэр соруктаахтар. Ньирэйдэр комбикорм, күөх үүнээйи, сенаж сииллэр. «МТС» кооперативы кытта 100 тонна сенажка дуогабардаахпыт. Оттон 180 субаммыт күөххэ ыам ыйыгар тахсыбыта. Альберт Громов, Дмитрий Громов көрөллөр-истэллэр. 4 ый устата ыйааһаннарын 90 киилэҕэ диэри улаатынннарар соруктаахтар. Күһүнүн тыһаҕастарбыт 300, тиҥэһэлэрбит 380 киилэни үктээччилэр.

«Тумул» кооператив оттуур ходуһатын уопсай иэнэ 630 гектар. Хоту эҥэр 507 гектар буоллаҕына, Томтор нэһилиэгин Дааҕыды, Харыйа, Эрбэһин арыыларыгар 123 гектардаахтар. Оттооһуҥҥа 2 звенону туруордубут. Биири Петр Куличкин салайар. Өрүс арыытыгар 3 техниканан от ыйын 31 күнүгэр киирдилэр. Рулоннуур, охсор уонна мунньар трактордардаах биригээдэ үлэтин Дмитрий Титов салайар. Тыа хаһаайыстыбатын управлениета, «усулуобунай төбөнөн» ааҕан, 640 тонна окко былаан түһэрбитэ. Бэйэбит былааммытынан, бэтэрээҥи ходуһалартан 350, арыылартан 150 тонна оту ыларга суоттанабыт. Итини тэҥэ, 130 гектарга сүөһү аһылыга буолар күөх үүнээйини ыстыбыт. Онтон 100 тонна сенаһы, 250 тонна күөх үүнээйини ылыахтаахпыт. Уопсайа, 655 гектарга бурдук ыстыбыт, 646 гектары хоруттубут, 530 тонна бурдугу ыларга былааннанабыт. Былырыын 630 тоннаны быһан, 210 тонна сэлиэһинэйи, ньэчимиэни «Сахазернопродукт» компанияҕа (Хаптаҕайдааҕы комбикорм собуотугар), 144 тоннаны улуус иһигэр сиэмэ бурдукка диэн уонна 150 тоннаны фуражнай аһылык быһыытынан Дьааҥыга, Томпоҕо тиийэ атыылаатыбыт. Бэйэбит мэлийэр этибит эрээри, миэлиҥсэбит акылаата хамсаан, иллэрээ сылтан үлэлэтиллибэккэ турар. 450 тонна үүтү туттардыбыт. Күөх үүтүн «Хоту» кооперативтан төттөрү ылан иһэбит. 80 сүөһүнү, ол эбэтэр 30 тонна эти «Хотуга» туттарар, 550 тонна бурдугу атыылаһар былааннаахпыт.

Быйыл тутууга ылса сатаатыбыт. Сайылыкка саҥа дьиэ, гаражка механизатордар дьиэлэрин туттубут. Хонтуорабытын гааска холботуохтаахпыт. Фермаҕа саҥа олорор дьиэ тутабыт. Иккис саҥа хотон бырайыагын оҥорторобут. Онон, табылыннаҕына, иккис таас хотоннонуохпут. Бу саҥа хотоммутун туттарга 17 мөлүйүөн солкуобайы кредиккэ ылбыппыт. Тыа хаһаайыстыбатын министерствота 15 мөлүйүөнүгэр субсидиялаан сүҥкэн көмөнү оҥордо. Хаалбыт 2 мөлүйүөнүн 2017 сылга диэри төлөһөн бүтэриэхтээхпит. Итини тэҥэ, «Чөллөрүтүү» («Оздоровление») программанан 5 мөлүйүөн 626 тыһыынча солкуобай үбү ыллыбыт. Ол суотугар, хамнаһы 20 бырыһыан үрдэттибит. Орто хамнаспыт 20 тыһыынчаттан таҕыста. Бурдук үлэтигэр техника ыларга 1 мөлүйүөн 300 тыһыынчаны уураммыт, техникабытын аҕалтаран эрэбит. Хамнаска 2 мөлүйүөн 800 тыһыынчаны уктубут. Уопсайа, 5 мөлүйүөнтэн тахса үбү хамсатабыт. Гаастааһыҥҥа 500 тыһыынча курдугу туттабыт. 70 үлэһиппититтэн 24 бырыһыана 30-гар диэри саастаах дьон. Үлэһит илии тиийбэт кыһалҕата биһиэхэ суох, үлэлиэн баҕалаах элбэх.

Таисия Васильевна кэпсээбитигэр эбэн, «Тумул» кооператив ыанньыксыттара П.П.Шарин аатынан республикатааҕы куонкуруска 35-гэр диэри саастаахтар бөлөхтөрүгэр бастаабыттарын санатабыт. Ол 15-тии тыһыынча бириэмийэлэрин эмиэ бэйэлэригэр хаалларбыттар. Хамаанда дьоно бары саҥа хотоҥҥо үлэлээччилэр. Бу хотоҥҥо 9 киһи, ол иһигэр, 5 ыанньыксыт үлэлииллэр. Кытай оҥоһуута ноһуому сиир бактериялары тутталлара бэйэтэ үлэҕэ биир сонун быһаарыныы буолар. Бактериялары Чурапчы предринимателэ Михаил Седалищев Саха сиригэр тарҕатар эбит. Саҥа төрөөбүт ньирэй, борооску сааҕар куталлар. Үс сыл тыытыллыбакка сытыахтаах үһү. «Сибиинньэҕэ, кууруссаҕа, ыччат сүөһүгэ бэртээхэй аһылык буолуууһук», ‒ диэн сыаналыыр Таисия Десяткина.

При частичном или полном использовании материалов гиперссылка на сайт ysia.ru обязательна.
Категория: Территория Просмотров: 813 Источник: ЯСИА Автор: Аркадий Иннокентьев Подписаться на обновления

Комментарии

Вы не можете оставить комментарий, пока не войдете на сайт. Вход / Регистрация

Авторизация на сайте через социальные сети

ЯСИА, Якутия, Саха Сирэ