Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Алексей Дьячковскай салайааччылаах бөлөх Хаҥалас улууһугар икки күн түөрт бөлөҕүнэн үлэлээтэ. Алексей Дьячковскай бырабыыталыстыба 2014 сыллаах үлэтин түмүктэрин хайысхаларынан ырытан кылгастык билиһиннэрбитин кэнниттэн боппуруостарга эппиэт, санааны үллэстии саҕаланна.

Хаҥалас улууһун олохтоохторун туох долгутар, тугу туруорсаллар эбитий?

Хаҥалас – элбэх оҥорон таһаарар тэрилтэлэрдээх улуус. Покровскай олохтооҕо Ермолай Скрябин улуус сиригэр-уотугар 30-ча карьер баарын, тутууга туттуллар матырыйаалы тиэйээччилэртэн улууска төһөлөрө нолуок төлүүрүн интэриэһиргээтэ. Онуоха Ил Түмэн бэрэссээдэтэлин солбуйааччы Анатолий Добрянцев бу боппуруос соторутааҕыта эмиэ көтөҕүллүбүтүн, кулун тутар ыйтан карьердар үлэлээтэхтэринэ бэрэбиэркэлээһин уонна бэрээдэктээһин барыаҕын туһунан эттэ.

Промышленность баар сиригэр дьону экология туруга долгутара чуолкай. Базальт матырыйаалларын оҥорор завод генеральнай директора Егор Жирков завод эколгическай өттүнэн куттала суоҕун, ол кэмиттэн кэмигэр бэрэбиэркэлэнэрин туһунан кэпсээтэ.

Хаҥаластар ууну ыраастыыр водозабор тутуутун туруорсубуттара сүүрбэччэ сыл буолбут. Бу улахан үбү эрэйэр тутууга саҕалааһын быһыытынан 32 мөлүйүөн солкуобай көрүллүөхтээҕин туһунан этилиннэ.

Нэһилиэк баһылыктара элбэх боппуруоһу туруорустулар. I Малдьаҕар нэһилиэгин баһылыга Александр Тимофеев: «Кадрдары аттаран туруорар департамеҥҥа этиилээхпин. Улуус, нэһилиэк да таһымынан баһылыктар саҥа үлэлээн истэхтэринэ атын үлэҕэ анааһын элбээтэ. Нэһилиэнньэ талбыт киһитин болдьоҕор үлэлэтиэххэ. Сүөһү иитэр дьоҥҥо субсидия эбиллибитин туһунан эттигит, ол билигин кими да үөрдүбэт. Икки-үс сыллааҕыта үрдээбитэ буоллар сөп этэ. Тыа хаһаайыстыбатын оҥорон таһаарааччылар фондаларын тэрийиэххэ баара, ол уопсай үлэҕэ өйөбүллээх буолуо этэ», - диэтэ.

Хаҥалас улууһун соҕуруу өттүгэр олорооччулар уотунан ититиини киллэрии туһунан күүскэ туруорсубуттара этилиннэ. Бу боппуруос бэбиэскэттэн түспэт, үп көстөрүнэн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн уотунан ититиини киллэрии, нэһилиэнньэлээх пууннары газтааһын салҕанар.

Мохсоҕоллоохтооҕу «Якутцемент» ААО генеральнай директора Алиш Мамедов тэрилтэтин сайдар кэскилин, «Сибиир күүһэ» бырайыак олоххо киириитигэр үлэлэһэр санаалаахтарын туһунан кэпсээтэ. «Кытайдар хайдахтаах курдук эрдэ туран үлэлииллэрин сөҕө көрөбүт, истэбит. Биһиги эрдэ турдахпытына олох ыараханын, кризис кэлбитин туһунан мөҥүттэ-мөҥүттэ дьыбааммытыгар сытан тэлэбиисэр көрүөхпүт. Олохтоохтору собуокка үлэ миэстэтэ баар, кэлэн үлэлээҥ диибин, кэлбэттэр», - диэтэ. Кини Хаҥалас улууһугар уһун кэмнээх кыһалҕанан буолбут эргэ дьиэттэн көһөрүү үлэтин түргэтэтиигэ, ипотека бырайыагын бэлэмнээн кыттыан сөбүн туһунан этии киллэрдэ.

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Анатолий Добрянцев улуус инники сайдыытыгар санааларын үллэстэригэр, Хаҥалас улууһугар оҕуруот үүннэриэххэ сөптөөх баһаам элбэх бааһыналар быраҕыллан сыталларын, ону туһаҕа таһаарыыга ылсыахха наадатын, сылгы иитиитин салгыы кэҥэтии кэскилин туһунан эттэ. «Ыччат төрөөбүт улууһугар төннөрүн ситиһиэххэ, ол инниттэн кинилэргэ аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир олорор усулуобуйаны тэрийиэххэ», - диэтэ кини.

- Төһө да ыарахаттар баар буолбуттарын иһин социальнай эйгэҕэ ылыныллыбыт эбэһээтэлистибэлэр толоруллуохтара. Экономика сайдыы суолун тутуһарыгар салгыы үлэлиэхпит. Кризис—биир өттүнэн кыһалҕа, иккис өттүнэн—сайдарга кыах үөскээһинэ диэн этэллэр. Холобура, доллар курса үрдээбитинэн, инвестордары кытта үлэлэһэн, хорҕолдьуну хостооһуҥҥа үлэ тэтимириэн сөп. Онон экономиканы салгыы сайыннарыыга, ол аата олох таһымын түһэрбэт туһугар үлэ барыа диэн эрэллээхпит, -- диэтэ Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Алексей Дьячковскай.