Эт-хаан өттүнэн кыахтаах, тулуурдаах, сиэри-туому тутуһар, дьоһуннаах, сэрэхтээх, мындыр өйдөөх дьон чулуулара илии тутуурдаах, өттүк харалаах төннөллөр. Эр санаалаах, хорсун майгылаах, айылҕаҕа сылдьарын сөбүлүүр, булду интэриэһиргиир дьоҥҥо анаан «Бичик» кыһа «Үүтээн үһүйээннэрэ» серияны олохтоон, үгүс кинигэни таһаарда. Хайа саха киһитэ кутаа уот кытыастар кыымын одуулуу олорон, араас түбэлтэни кэпсэтэрин сөбүлээбэт буолуоҕай? Булчуттар кэпсээннэриттэн тиһиллэн тахсыбыт төрөөбүт айылҕаны таптыыр-харыстыыр, өбүгэ саҕаттан олоҕурбут сиэри-туому ытыктыыр, көтөрү-сүүрэри сөп буоларынан эрэ бултуур үгэһи тутуһар, иитэр ис хоһоонноох кинигэлэр Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэрин көрсө күүстээх аҥаардарга күүтүүлээх күндү бэлэҕинэн буолуохтара.

Бу күннэргэ Андрей Яковлев «Баай барыылаах Байанайдан!» диэн эдэр булчукка сүбэ кинигэтэ таҕыста. Манна ааптар Ийэ айылҕаҕа тус сыһыана, булчут ыырыгар көстөр араас быһылааннар, түүл-бит, сиэр-майгы уус-ураннык ойууланан киирдилэр. Сатабыллаах булчут куһу ытыы албастарын маннык суруйар: от быыһыгар түспүт куһу саа ылар сиригэр киирэн туран, соруйан тыаһаан, көтүтэн ытыахха сөп. Мончуукка элиэтиир кус көтүүтэ бытаан уонна түһээри уутун көрүнэр буолан сэрэҕин сүтэрэн, саа сыалыгар көстүмтүөтүнэн уратылаах. Төһө бултуйарыҥ үгэһи төһө тутуспуккуттан, сиргин-уоккун хайдах аһаппыккыттан, көрдөспүккүттэн, алгыстыыр кэмҥэр сыыһа-халты тылласпатаххыттан улахан тутулуктаах диэн суруйар ааптар.

«Үүтээн үһүйээннэрэ» сериянан Май Емельянов «Бүтэһик ботуруон» кинигэтигэр байанайдаах булчуттар куска кирийэн, куобаҕы эккирэтэн, тимирбит тайахха түбэһэн, бэл тыатааҕыны куттаан, араас быһылааҥҥа түбэспиттэрэ кылгас кэпсээннэргэ ойууланар.

Егор Картузов «Адьырҕалыын хапсыһыы» кэпсээннэрин кинигэтигэр киһи уонна айылҕа, кистэлэҥ эйгэ уонна олох таабырына, сиэр-майгы уонна үйэлээх үгэс биир ситимҥэ киирэн, олох кэрэтин кэрэһэлииллэр. Мындыр өй, кыл түгэнигэр сөптөөх быһаарыныыны ылыы, сылбырҕа туттуу, сатабыл, хорсун санаа халыҥ тайҕа аарымаларын кытта хапсыһыыга куттал суоһуур кэмигэр уол оҕо барахсаны киһи буолар дуу, кии буолар дуу аналын быһааран эрдэхтэрэ. Адьырҕалыын хапсыһыы тыҥааһыннаах түбэлтэтэ, тыыннаах хаалар туһугар туруулаһыы манна сытыытык ойууланар.

Иван Андросов-Айанньыт «Куорат булчуттара». Тыа сириттэн куоракка көһөн киирэн олохсуйбут эр дьон булчут удьуор хааннара тардан, айылҕаҕа эргийиилэрэ, мүччүргэннээх сырыылара кэпсэнэр.

Эмиэ ити «Үүтээн үһүйээннэрэ» сериянан Харлампий Луковцев «Булчут мүччүргэннээх сырыыларыттан» хомуурунньукка Сахабыт сирин сэдэх харамайдарын, араас көтөр, кыыл-сүөл туһунан уонна дьиҥнээх олоххо буолбут булт-алт мүччүргэннээх түбэлтэлэрэ, ааптар бэйэтин олоҕор көрсүбүт түгэннэрэ, итиэннэ сорсуннаах булчуттар кэпсээннэрэ киирдилэр. Баай байанай байым биэриитин, булду сонордооһун соһуччу түгэннэрин туһунан кылгас кэпсээннэр эр дьону сэргэхситиэхтэрэ, сааскы булка угуйуохтара.

Май Емельянов «Буулдьа суола» диэн кинигэтигэр урукку милииссийэ үлэтин мүччүргэннээх түгэннэрин, дьалхааннаах 90-ус сыллар сэрэхтээх сырыыларын, булт абылаҥын, киһи олоҕор дьикти-дьиибэ көстүүнү сытыытык субу харахха көстөр гына суруйбут.

Олоҥхоҕо хоһуйулларын курдук былыр былыргыттан саха дьонугар кус быһый, ат бөҕө, кэтит сарыннаах, быыппастар былчыҥнаах, халыҥ харылаах, суон сотолоох баараҕай бухатыыр көрүҥнээх эр бэртэрэ бааллара, билигин да бааллар. Саха биллиилээх прозаига Василий Скрябин – Идэлги архивтарга хараллан сытар докумуоннары, фольклор хомуурдарын чинчийбитэ. Ол түмүгэр «Мэҥэ бэртэрэ» диэн Саха сирин историятын интэриэһиргээччилэргэ бэртээхэй кинигэ күн сирин көрбүтэ. Бу кинигэҕэ саха аатырбыт күүстээх, кыахтаах, быһый дьонун туһунан элбэҕи билиэххит.

Дьыл-хонук аастар даҕаны, улуу Ньыыкан икки атахтааҕы араҥаччылаабыт, үгүс ыарыһахха, кыһалҕалаахха көмөлөспүт үтүөтэ умнуллубат. «Айылҕаттан айдарыылаахтар» сериянан «Көстүбэт күүс кистэлэҥэ» кинигэҕэ улуу эмчит, отоһут ыкса алтыспыт, киниэхэ эмтэммит дьонун ахтыыта түмүллэн киирдилэр. Манна ытык кырдьаҕас олорон ааспыт олоҕо, уустук дьылҕата кэрэхсэбиллээхтик кэпсэнэр. Ньыыкан көстүбэт күүһүн кистэлэҥин бу кинигэттэн умсугуйан туран билиэххит.