Форумҥа Сунтаар улууһуттан баһылык А.В.Григорьев салайааччылаах делегация баран кытынна. Делегация састаабыгар нэһилиэктэр баһылыктара, урбаанньыттар, тэрилтэ салайааччылара киирэн, элбэҕи билэн-көрөн, бэлиэтэнэн кэллилэр.

Биһиги бастакы Президиэммыт, РФ Госдуматын депутата М.Е.Николаев көҕүлээһининэн тэриллибит, республикабыт правительствотын председателин бастакы солбуйааччы П.А.Маринычев тэрийиитинэн саҕаламмыт инвестиционнай форум 2022 сылга диэри ыытыллара былааннанар.

Михаил Ефимович бу форум сыллата кэҥээтэр кэҥээн иһиэҕин, республика дьоно-сэргэтэ эрэ буолбакка, тас дойдулартан араас бизнесменнэр кэлиэхтэрин туһунан эттэ. Кини бу саҥа саҕалыыр үлэбит түмүгэ нэһилиэнньэ дохуотун көрдөрүүтүттэн көстүөҕүн бэлиэтээтэ. Сүрүн болҕомто дьоҥҥо табыгастаах усулуобуйаны тэрийиигэ ууруллуохтааҕын, резолюцияҕа киирбит этиилэр олоххо киирэллэригэр Бүлүү эҥэр депутаттара сыраларын ууран, күүскэ үлэлииллэригэр эттэ.

Правительство председателин бастакы солбуйааччы П.А.Маринычев саҥа саҕалааччы урбаанньыттарга консультациялары биэрэр өҥө бу күһүҥҥүттэн МФЦ нөҥүө үлэлиэҕин эттэ.

Форум «Аччыгый урбаан», «Транспорт, энергетика, олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбата, тутуу», «Инвестиция», «Тыа хаһаайыстыбата» диэн түөрт хайысханан үлэлээтэ. Улууспут баһылыга А.В.Григорьев бэйэтин дакылаатынан кытынна. Анатолий Васильевич бу 2015 сыл Сунтаарга Инновация уонна саҥа технология сылынан биллэриллибитэ республикаҕа урбаан сылын кытта сөп түбэспитэ мээнэҕэ буолбатаҕын, дьоҕус уонна орто урбаан сайдыытыгар төһүү буолуоҕун бэлиэтээтэ.

Бүгүҥҥү күҥҥэ Сунтаар улууһугар 820 дьоҕус уонна орто урбаанньыт, ол иһигэр 94 дьоҕус тэрилтэ баар. 2014 сыл түмүгүнэн 16 көрүҥ бэлиэтэммититтэн, ордук сайдыбыттарынан атыы-эргиэн, тыа хаһаайыстыбата, тиэйии-таһыы буолаллара бэлиэтэнэр.

Биһиги оройуоммутугар саҥа бырайыактар олоххо киирэллэригэр толору кыах баар. Холобур, сүөһүгэ эбии аһылыгы бэлэмнээһиҥҥэ, комбикорму оҥорууга үлэлэһиэххэ сөп. Бүгүҥҥү күҥҥэ 4,3 тыһ. га сир баарыттан 2,2 тыһыынча га сир туһаныллар. Республикаҕа соҕотох тууһу хостуур 1936 сылтан үлэлиир Кэмпэндээйитээҕи туус компанията ааспыт сыл 2527 т тууһу бэлэмнээбитэ. «Сунтарцеолит» ХЭТ ааспыт сыл түмүгүнэн 16 тыһ.т чоҕу, 13671 т цеолиты хостообута.

Кэмпэндээйитээҕи кластер сайдыытын концепциятыгар олоҕуран Сунтаарга агрогородок, Тэҥкэҕэ туристическай база тэриллиэҕэ, маһы таҥастыыр, маһы толору туһанар «Цеолитопор» собуот тутуллуоҕа. Бу бырайыактары олоххо киллэриигэ 144,7 мөл.солк. көрүллэр, барыта олоххо киирдэҕинэ 82 саҥа үлэ миэстэтэ тахсыаҕа.

Форумҥа «Якутия» венчурнай компания управляющай директора Л.Л.Мординова эскпертнэй хамыыһыйа көрбүт 17 бырайыагын түмүгүн иһитиннэрдэ.  Кыайыылааҕынан Күндэйэ нэһилиэгиттэн «Тускул» ХЭТ (салайааччы Р.О.Иванова) ааттанан, 5 мөл.солк. суумалаах өйөбүлү ылла. «Цеолитопор» собуотун тутуу бырайыага сэҥээриини ылан, М.А.Самойлов ноутбугунан бэлиэтэннэ. И. Н. Индеев Тэҥкэҕэ тэриллиэхтээх турбаза туһунан бырайыага эмиэ болҕомтоҕо ылыллан, эбии туһааннаах хамыыһыйаҕа көрүллүөҕэ. Бу бырайыактартан ураты атын да урбаанньыттарбыт үлэлэрэ сэҥээриини ылла.

Улууспут инвестиционнай сайдыытыгар туһуламмыт бырайыак билигин Саха Республикатын министерстволарыгар, ведомстволарыгар үөрэтиллэ сылдьар. Бу «Сунтаар» диэн транспортнай-промышленнай индустриальнай парканы тэрийии бырайыага улууспут сайдыытыгар туһуланар. Холобур, Сунтаар-Устье, Кэмпэндээйи-Өлүөхүмэ суолунан кыһыннары-сайыннары сырыы баар буолуо. Маны таһынан Уус-Кут – Сунтаар - Ньурба, Үөһээ Бүлүү- Бүлүү- Бэрдьигэстээх – Маҕан – Жатай – Хаҥалас – Дьокуускай хайысханан магистраль үлэлээтэҕинэ, таһаҕаһы тиэйии-таһыы транспорт араас көрүҥүнэн оҥоһулларыгар кыах үөскүөҕэ. Бу дьыл ыам ыйыгар Өлүөхүмэ улууһун салалтатын кытта бииргэ үлэлэһиигэ түһэрсиллибит сөбүлэһии - бу бырайыагы олоххо кииллэриигэ маҥнайгы хардыынан буолар.

Биир күннээх таһаарыылаах үлэ түмүгэр биһиги улууспут бырайыактара ситиһиилэннилэр. Форум кэмигэр Архитектура уонна Тутуу министерстволарын кытта инникитин бииргэ үлэлэһэргэ улуус баһылыга А.В.Григорьев сөбүлэһии түһэристэ.

Тимур ИВАНОВ, улуус баһылыгын көмөлөһүүччү.