Уруккунан олорумуохха, уларытыылары киллэриэххэ

Хайдаҕын да иһин уруккуттан иитиэхтии сылдьыбыт санаабын хаттаан эттэхпинэ сатанар. Николай Николаевич Тарскай бирииһигэр республика көҥүл тустууга чемпионата – саамай улахан таһымнаах уонна күүстээх састааптаах, тустууктарбыт туох-ханнык таһымҥа сылдьалларын көрдөрөр түһүлгэбитинэн буолар. Ол эрээри, бу чемпионаппыт кэнники кэмҥэ хайдах эрэ  санаа хоту буолбакка, аат эрэ харата ыытыллар буолбута хомолтолоох. Табыгаһа суох кэмҥэ ыытылларынан, сырыы ахсын кэккэ күүстээх уолаттарбыт соҕотох чемпионаппытыгар кыайан кыттыбакка хаалар түгэннэрэ элбээтэ. Ити биричиинэтэ биир, Россия уонна Аан дойду тустууга федерацияларын календарнай былааннарынан араас таһымнаах күрэхтэһиилэр уонна анал үөрэтэр-эрчийэр түмсүүлэр үгэннээн ыытылла турар кэмнэрэ. Онон биһиги сорох тустууктарбыт онно кытта, бэлэмнэнэ сылдьалларынан, төһө да баҕарбыттарын үрдүнэн, төрөөбүт республикаларын баар-суох чемпионатын көтүтэргэ күһэллэллэр.

Чэ холобур, быйылгы чемпионат кэмигэр Виктор Лебедев, Ньургун Скрябин, Егор Пономарев, Виктор Рассадин – Россия хамаандатын састаабыгар киирэн эрчиллэр-үөрэтэр түмсүүгэ сылдьаллар. Иннокентий Иннокентьев уонна Айаал Лазарев Кыргызстан чемпионатыгар кытыннылар. Амма бөҕөстөрө Георгий Окороков уонна Герман Устинов Европа устун күрэхтэһэ баран хаалбыттар. Владимир Флегонтов АХШ-ка ыытыллыбыт күрэхтэһииттэн саҥа кэллэ. Өссө Семен Семенов, Ньургун Александров, Борис Семенов, Никита Валеев уо. д. а. курдук күүстээх уолаттар араас биричиинэнэн кыттыбатылар.

Баччатыгар тустууну таптааччылар сылга биирдэ ыытыллар күрэхтэһиибитигэр кими көрөллөр? Маннык хартыына сыл ахсын хатыланан тахса турар. 

Ити курдук ырытан көрдөххө, Тарскайбыт чемпионата саамай күүстээхтэрбитин сатаан түмпэт буолан, сылтан сыла ахсын састаап өттүнэн сыппаан иһэр. Ол да иһин, көрөөччүлэр өттүлэриттэн интэриэс сүттэ. Ханныгын да иһин, тустууну таптааччылар биирдиилээн бастыҥ спортсменнарбыт кыттыыларын сырса сылдьан көрөөрү бириэмэлэрин харыстаабаттар эбээт...        

Мин этиим, республика көҥүл тустууга чемпионатын сэтинньи бүтүүтэ, эбэтэр ахсынньы саҥатыгар, туох баар күүстээхтэри барыларын түмэн, бастыҥнартан хамаанда сүүмэрдээн, үбүлээһиҥҥэ киллэрэн, салгыы ыытыллар улахан күрэхтэһиилэргэ кытыннарар курдук дьаһаннахха хайдах буолуой?

Ити чемпионат “Үрдүкү спортивнай маастарыстыба оскуолатын аһаҕас чемпионата” диэн аатынан биирдиилээн бастыыр иһин буолуохтаах. Бастыҥнар республика сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирэн, Красноярскайдааҕы ШВСМ күрэхтэһиититтэн саҕалаан Европа устун турнеҕа кытталларын ситиһиэххэ. Республика уонна дойду таһынааҕы күрэхтэһиилэргэ ылбычча киһи барыа суохтаах. Барыта сүүмэрдээһин түмүгүнэн барыахтаах. 

Оттон сааскы күрэхтэһиини баһаалыста, “Николай Николаевич Тарскай кубогар” хамаандалар сирэй көрсүүлэрин систиэмэтинэн, кубоктыҥы гына ыыттахха хайдаҕый? Кубокка – күһүҥҥү күрэхтэһиигэ, ол аата, Үрдүкү спортивнай маастарыстыба аһаҕас чемпионатыгар аҕыс күүстээхтэр ахсааннарыгар киирбит хамаандалар кыттыахтаахтар. Атын дойдулар ааттарыттан кыттар легионер тустууктар ити күрэхтэһиилэргэ зачету таһынан тустуохтаахтар.   

Ханныгын да иһин, уруккунан олорумуохха, тустуубут сайдарын туһугар уларытыылары киллэриэххэ. Манна даҕатан эттэххэ, чемпионаты тэрийэн ыытыыны сэргэхситиэххэ . Күрэхтэһии түмүгүнэн анал бириистэри олохтоон, ону көрөөччүлэр быһааралларын курдук тэриниэххэ. Чэ холобур, “Чемпионат бастыҥ бөҕөһө”, “Көрөөччүлэр кэрэхсэбиллэрин ылбыт киирсии”, “Бастыҥ техникалаах бөҕөс” диэн анал бириистэри олохтуохха.    

Өссө биир маннык баар, ити Үрдүкү спортивнай маастарыстыба оскуолатын аһаҕас чемпионатын биир көбүөрүнэн үс күн ыытыахха. Хас биирдии тустууну үчүгэйдик сыныйан көрөр инниттэн. Биллэн турар, чемпионакка баҕалаах барыта буолбакка, ыйааһын аайы бастыҥтан бастыҥнар эрэ, сүүрбэччэлии бөҕөс киириэхтээх. Араас быыстапканы, спорка (чуолаан тустууга туһуламмыт таҥас-сап, литература, видео матырыйааллар) атыытын тэрийиэххэ, икки хас буфеты үлэлэтиэххэ...

Биир тылынан, тустуу күрэхтэһиилэрэ – спорт улахан бырааһынньыгын быһыытынан ыытыллыахтаахтар. Николай Тарскай кубога уонна Үрдүкү спортивнай маастарыстыба оскуолатын аһаҕас чемпионата – республика көҥүл тустууга сүрүн күрэхтэһиилэринэн буолуохтаахтар.

Тустууга холоотоххо, билигин хапсаҕайга уонна мас тардыһыытыгар күрэхтэһиилэр ыытыллар систиэмэлэрэ үчүгэйдик толкуйданан, ырытыллан, ситимнээхтик ыытыллалларын киһи ымсыыра эрэ көрөр. Оттон тапталлаах тустуубутугар итинник тоҕо кыаллыбатый?

Түмүктээн эттэххэ, спорт уонна федерация туһааннаах салайааччылара үлэҕэ айымньылаахтык сыһыаннаһаллара, тустууга болҕомтолорун күүһүрдэллэрэ эрэйиллэр. Ол эбэтэр, биһиги, сахалар, тустуунан аан дойдуга биллибиппит. Ол сыанабылы намтатар табыллыбат. Күрэхтэһии тэрээһиниттэн, таһымыттан инники сайдыы тутулуктааҕын умнумуохха.

Тустууну таптааччылар бу мин тус этиибин туох дии саныыгыт?