— Саҥа ньыма да буолбутун иһин, дөйө тоҥон сытар муус килиэ күөлү доргутан чинчийэр балыкка, тулалыыр эйгэҕэ буортуну аҕалыа суоҕа дуо? — диэн хаастарын түрдэһиннэрэн, сэһэргэһээччитин тобулу көрөн туран ыйытар эмиэ аҕам саастаах киһи.
Бу – Кэбээйи улууһун Лүксүгүн бөһүөлэгин таһыгар лааҕырданан олорор «Сибнефтегеофизика» экспедициятын салайааччытын кытта кэпсэтииттэн быһа тардыы. Ааспыт нэдиэлэҕэ Кэбээйи улууһугар правительство отчуотун кэмигэр сылдьан «Газпром» компания сакааһынан сэтинньи ыйтан сири-уоту чинчийэ кэлбит экспедиция үлэһиттэрин кытта көрүстүбүт.
Лүксүгүнтэн биир көс тэйиччи бардахха, ойуур ортотугар нэлэмэн ырааһыйаҕа биэстии эрээтинэн утарыта турар халлаан күөх богуоннар кэккэлэрэ көстөр. Богуоннар кытыыларыгар чууккалар, буочукалар, улахан массыына көлүөһэлэрэ, саппаас чаастара бөлөхтөһөн кыстанан сыталлар. Үс маһы ачаахтаан, тирээбиллээн уот линиятын тардыбыттар. Онтуларын дизельгэ холбообуттар. Омос көрдөххө, тутуу биригээдэтэ үлэлиир көһө сылдьар «дэриэбинэтиттэн» туох да уратыта суох курдук. Арай биир богуон таһыгар эриллибит кытархайдыҥы араҕас боруобаттары интэриэһиргии көрдүм.
— Бу боруобаттар буолбатахтар, чинчийиини ыытар анал тэрил, — диэн быһаарар мин эргийэ хаама сылдьан хаартыскаҕа түһэрэрбин көрөн богуонтан тахсыбыт экспедиция техник-геофизига Евгений Базегун.
— Биһиги тымныыбытын уйар дуо? — диэн ыйытабын. Мин көрдөхпүнэ, сайын оҕуруокка туттар пластмасс шлангаларбыт курдуктар.
— Саха сирэ наһаа тымныы эбит. Ол иһин прибордарбыт алдьаналлара үгүс. Ону барытын манна мастарыскыайбытыгар оҥорон иһэбит, — диэн хардарар уонна сиргэ сытар тэриллэрин ылан көрдөрөр.
Бу кэмҥэ лааҕыр биир уһугар «ГЕОСВИП» диэн суруктаах биэс улахан массыына собуоттанан ньиргийдэ. Болҕомтобут аны онно туһуланна. Массыыналар үөһэ өттүлэригэр чинчийии түмүгүн көрдөрөр прибор турар. Бу прибордарга, били, кытархайдыҥы араҕас боруобат-прибордары холбууллар эбит. Чинчийэр прибор сир анныгар 2,5-3 км диэри иһирдьэ долгуннуран киирэн туох сытарын ыйдаҥардан көрдөрөр күүстээх эбит.
Кэбээйи улууһун эколога Василий Эверстов: «Лүксүгүн эбэтигэр чинчийии буолуон иннинэ уутун, бадараанын анализка ылбыттара. Бу иннинэ өссө күөл ортотугар Ньидьили күөлтэн уонча балыгы аҕалан муус анныгар садыаптаан сытыарбыппыт. Чинчийии бүттэҕинэ күөл түгэҕиттэн иккистээн бадараанын, уутун ылан, балыктарын хостоон анализка ыытыахпыт», — диэн иһитиннэрэр.
— Этэбин дии, чинчийии туох да буортуну аҕалбат. Сейсморазведкалар уруккутааҕар олох атын таһымҥа таҕыстылар. Сахалар, эһиги, маладьыастаргыт. Сиргитин-уоккутун харыстыыгыт. Ону өйдүүбүт. Бэрэбиэркэ түмүгэ тахса илигинэ Ньидьилигэ тугу да гыныахпыт суоҕа. Бу муус устарга чинчийиини ыытан бүтүөхтээхпит, онтон атырдьах ыйыгар кэлэн салгыы үлэлиэхпит. Онно улуус салалтата маннык үлэҕэ көҥүллээх дьону бэлэмниирэ буоллар, үлэҕэ ылыа этибит, — диэн түмүктүүр кэпсэтиини экспедиция салайааччыта Андрей Яковлев.
Бу чинчийии түмүгүттэн Саха сирин баар-суох эбэлэригэр Ньидьилигэ уонна Быраҥатталаахха доргутан көрүү ыытыллара-ыытыллыбата быһаарыллыаҕа. Оттон мин этиэм этэ, кэбээйилэр маладьыастар, «ойуурга, тыаҕа боруобат тута-тута дьоннор хаамсаллар» дии-дии сис туттан олорбокко, дьиэ эрэ иһинээҕи кэпсээн оҥостубакка, бу курдук бэйэлэринэн хонтуруоллаан айылҕабытын харыстаталлара сөп. Бу буоллаҕа дии – норуот хонтуруола диэн.
Автор хаартыскаҕа түһэриитэ: Экспедиция токарнай сыаҕа күнүстэри-түүннэри үлэлиир.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети