Бу туһунан Дьааҥы оройуонунааҕы культура управлениетын салайааччытын солбуйааччы Дария Васильеваны кытта кэпсэттибит.

-- Дария Петровна, эн оройуон дэлэгээссийэтин салайан сырыттыҥ. Дьааҥы чиэһин Олоҥхо ыһыаҕар кимнээх көмүскээтилэр?

-- Икки күнү быһа ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕар 150-тан тахса оҕо-аймах, улахан дьон мустан талааннарын көрдөрдүлэр, бэйэ-бэйэлэрин истэн, билсэн улаханнык дуоһуйдулар, астыннылар. Биһиги Дьааҥыбыт киэн туттар талааннаах дьоннорун киэҥ араҥаҕа таһаараары, билиһиннэрээри дэлэгээссийэ састаабар араас нэһилиэктэртэн норуот талааннаахтарын киллэрбиппит. Ол курдук, Чаайка Даарыйа төрөөбүт түөлбэтиттэн -- Сайдыыттан оскуола дириэктэрэ Светлана Бурцева, библиотекарь Мария Стручкова, биэнсийэлээх Мария Слепцова, 8-с Марианна Сивцева,10-с кылаас үөрэнээччитэ Маша Бурцева, 6-с кылаас үөрэнээччитэ Кеша Рожин, Баатаҕайтан Искусство оскуолатын уһуйааччыта, хомусчут Айталина Заборовская, Боруулаахтан “Байды” народнай театр худуоһунньуга, маастар Вера Гермогенова, Элгэстэн төрүттээх Баатаҕайдааҕы Оҕо киин уһуйааччыта Надежда Окладникова, уопсайа 11 киһи тиийэн, Дьааҥыбыт аатын-суолун дорҕоонноохтук ааттаттыбыт.

“Ытыс ымыыта” хомус күөн-күрэһэр, күүппүппүт курдук, Айталина Заборовская тэҥнээҕин булбата. Айталинабыт дьүүллүүр сүбэни бэйэтин айылҕаттан бэриллибит талаанынан соһутан, “Саҥа аат” анал аакка тигистэ. Кини 1-кы степеннээх Дипломунан бэлиэтэннэ. Бирииһэ – мультиварка.

Оҕолорго Маша Бурцева кытынна. Кыысчааммыт “Дьиэрэй, Олоҥхо, Эркэни хочотугар!” диэн күөн-күрэскэ өрөспүүбүлүкэҕэ 2-с бочуоттаах миэстэҕэ тигистэ.

Ыччаттарга ыытыллыбыт күөн-күрэскэ “Түөлбэ олоҥхону тилиннэрээччи” анал аакка олоҥхоһут Надежда Окладникова тиксэн, таҥас сууйар массыынанан наҕараадаланна. Надябытын киһи бары сэргээтэ -- “улахан инникилээх олоҥхоһут буолсу” диэн сыана быстылар.

“Оһуор ойуу умсулҕана” дэйбиирдэр быыстапкаларыгар кыттан, Вера Гермогенова “Саҥа сүүрээн” анал аакка тиксэн чиэстэннэ. Дьүүллүүр сүбэ биир дойдулаахпыт кылтан оҥоһуктарын бэркэ сргээтэ. Сэлээппэлэрин, көбүөрдэрин таһынан, кылынан оҥорбут аныгы “веерэ” дьону сөхтөрдө. Кини бирииһинэн электрическай оһох буолла.

Бөлөҕүнэн толорууга Сайдыыттан Мария Слепцова кыыһа Аленалыын, сиэнэ Машалыын кыттан, “Удьуор утума” диэн анал аакка тигистилэр. Кинилэр аатырбыт биир дойдулаахтара , Ийэ олоҥхоһут Чаайка Даарыйа "Үчүгэй Үөдүйээн, Куһаҕан Ходьугур" олоҥхотуттан үһүөн персонажтарынан арахсан, киһи интэриэһин тардар гына толордулар.

Онон оройуоннааҕы культура үлэһиттэрэ үйэлэри уҥуордатан, сүтэрбэккэ илдьэ кэлбит төрүт үгэстэрбитин, сиэрбитин-туоммутун тута сылдьар дьоммутун кытта Олоҥхо Уон сылын устатыгар бииргэ үлэлэспит үлэбит түмүгэ арылхайдык көстөн, талааннаах биир дойдулаахтарбыт ситиһии көтөллөнөн, үөрүүбүт муҥура суох.

-- Дэлэгээссийэни ханнык нэһилиэк көрүстэй?

-- Олоҥхо ыһыаҕын тэрээһинэ наһаа үчүгэй. Дьааҥыларга 2-с Дьөппөн нэһилиэгэ сыһыарыллыбыт эбит. Олох бэйэлэрин дьоннорун курдук көрүстүлэр. Биһиги дэлэгээссийэбит састаабар улууспут баһылыга Виктор Павлов, кини солбуйааччыта Николай Корнилов, Дьокуускай куоракка оройуон бастайааннай бэрэстэбиитэлэ Дмитрий Павлов, Дулҕалаах нэһилиэгин баһылыга Виктор Стручков бааллара. Кинилэр улууспут социальнай-экономическай сайдыытын билиһиннэрбиттэрэ. Дьөппөннөргө биһиги бэйэбит дьиэбит курдук олохсуйан, сылаас астарын аһаан, далбарга сырыттыбыт. Онон бу нэһилиэк салалтатыгар истиҥ махталбытын тиэрдэбит.

2016 сылга Дьааҥыга Олоҥхо ыһыаҕа ыһыллыаҕа. Ол иһин биһиги анаан билэ-көрө, кытта тиийбиппит. Ыһыах тэрээһинигэр да, тутууларыгар да үгүс үлэ барбыта харахха быраҕыллар. Элбэҕи көрдүбүт-иһиттибит, үөрэннибит, уопутурдубут. Биллэн турар, бэйэбит улууспутун кытта тэҥнээн көрдүбүт – маннык таһымнаах ыһыаҕы ыытарга бэлэммит дуо диэн. Толору бэлэмнээх, базалаах, улахан таһымнаах эбиппит диэн эрэх-турах сананныбыт. Ханнык да улуустааҕар Олоҥхо сайдыбыт туоната буолан, үгүс күөн-күрэстэргэ инники күөҥҥэ тахсан, биһиги да өрөспүүбүлүкэтээҕи таһымнаах тэрээһини хайа баҕарар ыытар кыахтаах эбиппит диэн санаалаах дойдубутугар төннөн эрэбит.

... Ил Түмэн спикерэ, Олоҥхо Уон сылын бэлэмнээн уонна тэрийэн ыытыыга СӨ Национальнай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков Хаҥалас улууһугар ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар кытта кэлбит олоҥхоһуттары, оһуохайдьыттары, тойуксуттары, саха норуотун фольклорун тута сылдьааччылары, тимир уустарын ыһыах ыһыллыбыт күнүгэр Ил Түмэн Моҕол ураһатыгар көрсөн, төрүт культура эйгэтигэр ыытыллар үлэ тула кэпсэтэн, инники бииргэ үлэлиир хайысхалары торумнаһан, дьоро түгэнинэн сибээстээн, кинилэри анаан-минээн чиэстээбитэ. Ол онно Александр Жирков маннык эппитэ: “Олоҥхо Уон сылын өссө 10 сылга ыытар туһунан Национальнай кэмитиэт аатыттан СӨ Баһылыгар этии киллэрбиппит. Ол этиибит болҕомтоҕо ылыллан, СӨ Баһылыгын анал Ыйааҕа таҕыста. Билигин Олоҥхо II Уон сыла биллэриллэн, 2016-2026 сылларга уһатыллар буолла. Эрэнэ саныыбын – кэлэр көлүөнэлэрбитигэр да кэскиллээх өйдөөх-санаалаах салайааччылар баар буолуохтара, онон салгыы кинилэр Олоҥхо III Уон сылын биллэриэхтэрэ, 2036 сылга диэри өссө салгыы барыа диэн баҕа санаалаахпын. Хаҥалас улууһун кэнниттэн Олоҥхо ыһыаҕа эһиил Чурапчыга ыытыллар. Дьэ, онон Олоҥхо Уон сыла түмүктэниэхтээх этэ. Ону Национальнай кэмитиэккэ мунньахтаан сүбэлэһэн баран, хоту улуустарга саха олоҥхото, тойуга, оһуохайа онно эмиэ иһиллибитин-биллибитин быһыытынан, 2016 сыллааҕы Олоҥхо ыһыаҕын Дьааҥы улууһугар тэрийэргэ өрөспүүбүлүкэ Баһылыгар этии киллэрбиппит. Ол эмиэ ылыныллан, аны икки сылынан ытык Дьааҥыга тиийэн, ураһа тардынан көрсөн, эмиэ ирэ-хоро кэпсэтиэхпит. Онтон салгыы билигин Амма, Бүлүү, Нам, Алдан улуустарыгар ыытарга этиилэр киирэллэр”.

Дьэ, онон бачча улахан ситиһиилэммит дьон, дьааҥылар, аны икки сылынан ыытыллыахтаах өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕар номнуо билиҥҥиттэн бэлэмнэр диэххэ сөп. Ол ону быйылгы Олоҥхо ыһыаҕа көрдөрдө.