Уолбуттар кэккэ кыһалҕаны быһаарыыга интэриэстээхтэрин биллэрдилэр

Уолбукка СӨ Бырабыыталыстыбатын ааспыт сыллааҕы үлэтин үп миниистирэ В.А.Жондоров отчуоттаата. Кэпсэтиигэ 6 киһи кытынна. Уолбут олохтоохторун улуус сиригэр-уотугар уран саппааһын көстүбүтүнэн сылтаан экология боппуруоһа күүскэ долгутар.


Правительство бөлөҕө кинилэри уоскутта: «Наһаа долгуйумаҥ. Билигин уран саппааһа баар сирин үөрэтэллэр, хостуур үлэ бара илик. Онно доруобуйаҕа буортулаах туох да суох. Оттон хостооһун барар буоллаҕына туспа боппуруос. Ону бастаан нэһилиэнньэ истиитигэр таһаарыахтара. Олохтоохтор сөбүлэҥнэрэ суох ханнык да үлэ эһиги сиргитигэр-уоккутугар барыа суохтаах. Онон билигин эрдэ. Уран хостонор буоллаҕына, экологическай хонтуруол оҥоруохтара. Лицензияларын ылыыга элбэх бириэмэ барыа. Бу боппуруос айылҕа харыстабылын боломуочуйата. Бэрэбиэркэлэтиэхтэрэ. Эһиги долгуйуугутун айылҕа харыстабылын миниистиригэр тиэрдиэхпит. Билигин кини улууска баар. Эппиэтин баһылыккытыгар тиэрдиэ».
Кэпсэтиигэ кыттыбыт дьон коммунальнай хаһаайыстыба үлэтигэр элбэх ыйытыылаахтар уонна этиилээхтэр. Үлэһиттэр хамнастара кыратын уонна үрдээбэтин Владими Дохунаев эттэ. Бэтэрээн Елизавета Негтягаева уонна учуутал Ольга Дохунаева дьиэлэр тымныыларын, онно туох эмэ миэрэни ылалларыгар эттилэр. Бэтэрээн этэринэн, быйыл 11 ыал кииннэммит ититэр тиһиккэ холбонуоҕуттан, кини дьиэтэ тымныйбыт. Оттон Ольга Дохунаева учууталлар олорор дьиэлэригэр 8 эрэ кыраадыс сылаас, онно төлөбүрүн 100% ылаллар диэтэ. «Саатар төлөбүрүн кыччатыҥ диэтэххэ, дириэктэр С.Шкулев прокуратураҕа үҥсүҥ диэн эппиэттиир. Ол сөп дуо уонна уопсай нэһилиэк ититэр ситимэ уларыйыа дуо?», - диэн ыйытта.
Хамнас, кырдьык, кыра диэн үп миниистирэ сөбүлэстэ. Ол гынан баран итиини хааччыйар атын тэрилтэлэр, холобур, "Теплоэнергосервис" Усуйаанаҕа, Өймөкөөҥҥө о.д.а. улуустарга үлэһиттэргэ 40 тыһ. хамнаска тиийэ төлүүллэрин эттэ. Бу боппуруос үөрэтиигэ сылдьар. Хамнас эбиллиэхтээх. Олох-дьаһах тыын суолталаах тэрилтэ буоллаҕа. "Коммунтеплосбыт" дириэктэрэ Илья Суздалов эбии маннык быһаарда: «ОДьКХ ГУП бары улуустарга үлэлиир, чуолаан хоту улуустарга. Оттук, хочуолунай тутуута, бэйэҕит билэргит курдук, хоту улууска ордук элбэх үбү эрэйэр. Проблемата элбэх. Правительство субсидиялаан, эһиги ититиигэ оҥоһуллар ороскуот 11 % эрэ төлүүгүт. ГУП 11 тыһыынча үлэһиттээх. Аны хачыгаардар хамнастара хас дьиэни, объегы хааччыйалларыттан эмиэ тутулуктаах. Ордук хоту улуустарга объект аҕыйах. Муус устар 1 күнүттэн дирекция үлэһиттэрин ахсаана 7% кыччаата, ол оптимизацияламмыт үп үлэһиттэр хамнастарыгар барыа. Хамнаскыт от ыйыттан 12 % үрдүө».
Салгыы хочуолунай кыамтатын үрдэтэргэ быйыл носуоһу уларытыахтаахтарын эттэ. «Чугас дьиэлэргэ - итии, ыраах дьиэлэргэ - тымныы. Онон тэҥниир үлэ оҥоһуллуохтаах. Ититэр ситими уларытыыга эһиги нэһилиэккит 2016 сылга былааҥҥа турар, 2 мөл. 250 тыһ. солк. көрүллүөхтээх. Ол гынан баран, кириисиһинэн сибээстээн, уларыйыы да буолуон сөп. Оттон дьиэ иһинээҕи кыраадыс нуормаҕа эппиэттээбэт буоллаҕына, төлөбүрүн акт оҥоһуллубутун кэнниттэн кыччатыллыахтаах».
Оскуола тымныытын туһунан ким да эппэтэҕиттэн предпринимательство миниистирэ Екатерина Кормилицына муодарҕыырын биллэрдэ. Объектарга сылдьан, батареялар тымныыларын көрбүтүн эттэ. Илья Александрович кулун тутарга приборунан оскуолаҕа бэрэбиэркэ оҥотторуохпут, биричиинэтин быһаарыахтара диэтэ. Ол кэнниттэн туох үлэни оҥорору былаанныахтара.
Олохтоохтор, киинтэн ыраах олорорбут быһыытынан, балыыһаҕа лаборатория наада диэн туруорустулар. "Бэйэбит улууспут балыыһатын үлэһиттэрэ былырыын кэлбэтэхтэрэ. Быйыл да хайыыллара буолла?" - диэн хом санааларын биллэрдилэр.
Улууска бас билиини регистрациялыырга докумуону оҥорор Росреестр специалиһа сарбыйыыга түбэспитэ нэһилиэнньэҕэ улахан охсуулаах буолуоҕун ыйдылар. МФЦ бэрэстэбиитэлэ кэлэн уот ылар курдук үлэлээбит. Бу кыһалҕаны хайдах быһаарабыт? Дьиэбитин докумуона суох буоллаҕына киин ситимҥэ холбооботтор, субсидияҕа тиксибэппит. Онон быһаарыллара буоллар үчүгэй буолуо этэ диэн баҕа санааларын тиэртилэр. Валерий Алексеевич маннык диэн сүбэлээтэ: «Росреестр федеральнай уорган. Улуустарга баар филиалларын сапта. Онон аны билигин МФЦ дьарыктанар. Куораттан командировкаланан кэлэн, докумуон туталлар. Кырдьык, специалист олус кылгас кэмҥэ кэлэн барбыт. Онон элбэхтэ кэлэллэрин ситиһиэхпит. Нэһилиэк дьаһалтатыттан эмиэ докумуону хомуйарга үлэһити сыһыарыахха наада. Улуус дьаһалтатыгар имуществонан дьарыктанар специалиһы докумуоннары бэлэмнииригэр дьаһайыахха. Билигин элбэх эрэ нэһилиэнньэлээх улуустарга филиаллар арылыннылар».
Олохтоохтор почта үлэтигэр, сибээс хаачыстыбатыгар, саха араадьыйата, телевидение каналлара мөлтөхтүк көрдөрөллөрүгэр санааларын эттилэр, улууска Уолбукка эрэ суотабай сибээс суоҕун, онон суотабай сибээһи түргэнник киллэрэри туруорустулар.
Ыйытыыларга хоруйдаан, Валерий Алексеевич суотабай сибээс Уолбукка киириитэ былааҥҥа 2018 сылга турбута, 2016 сылга көһөрүллүбүтүн иһитиннэрдэ. Саха араадьыйатын боппуруоһун быһаарарга республика баһылыга өссө күһүн сорудах биэрбитин эттэ. Үлэ барар, боппуруос быһаарыллыа диэтэ.
Почта үлэтинэн урукку сылларга нэһилиэнньэ 35 % астымматын биллэрэр эбит буоллаҕына, ааспыт сыл түмүгүнэн республика олохтооҕун 65 % үчүгэйинэн сыаналаабыттар. Онон үлэ барарын эттэ. 2015 с. правительство үлэни өссө тупсарар туһунан сөбүлэһии түһэрсибит.
"Республика хаһыаттарын кэлиитэ олох куһаҕан. 2011, 2012 сс. наһаа үчүгэйдик үлэлээбиттэрэ. Почтабыт үлэтигэр уларыйыы бөҕө буолбут. Белай Гора хаһыата туспа кэлэр, биһиэнэ туспа кэлэр үһү. Ону бэйэбит ыйытыахтаах үһүбүт. Ол хайдаҕый? Суруттарбыт хаһыаппытын, сурунаалбытын туппаппыт. Сурук, баһыылка барыта кэлэр. Хаһыат, сурунаал мэлигир. 2012 с. 76 тыһ., ааспыт сылга 36 тыһ., быйыл 13 тыһ. эрэ суруттардылар. 4 эрэ киһи подпискаланна. “Байанай” сурунаал 2014 сыллааҕы 1, 2 нүөмэрдэрин тута иликпит. Онон почта үлэтэ барыта куһаҕан буолбатах. Чопчу сурутуу уонна тиэрдии боппуруоһа турар", - диэн олохтоох почта үлэһитэ Егор Жирков чуолкайдаата.
Оттон сибээс мөлтөҕө быһаарыллыа диэн эмиэ үп миниистирэ иһитиннэрдэ: "Газпрому" кытта кэпсэтии түмүгүнэн хотугу улуустар сибээстэрин тупсарар сыаллаах саҥа "ЯМАЛ-401" спутник туруоруллар. Онон Ростелеком сибээһэ тупсуо, цифровой телевидение киириэ".
Тыл эппиттэр Дьокуускайга диэри авиатариф сыаната үрдүгүн эппиттэригэр, муус устар 1 күнүттэн балаҕан ыйын 30 күнүгэр диэри 23-гэр диэри уонна 55-тэн үөһээ саастаахтарга программа салҕанар диэн эппиэттээтилэр. Оттон нэһилиэнньэ бары араҥатын итинник субсидиянан хабар туһунан туруорсабыт да, үп тиийбэт.
Этиниилэргэ Егор Жирков: "Санкция, санкция диигит. Онтон куттанан олорон хаалар сатаммат. 2014 сылы үчүгэйдик үлэлээн түмүктээтибит. Онон үлэлээбиппит курдук үлэлиэххэ. Хата киһи доруобуйатыгар буортулаах ас аҕыйыа диэн бэйэм испэр үөрэ саныыбын. Олохтоох аспыт элбиэ. Тыа хаһаайыстыбатын өрө тутан, оҥорон таһаарыыны өрө тардан, бэйэбит аспытын дэлэтэрбит буоллар. Оччоҕо биһиэхэ санкция дьайыыта кыра буолуо. Республикаҕа 2014 сылга ыытыллыбыт үлэнэн астынабыт", - диэбитэ сэҥээриини ылла.
Боротокуолга 6 боппуруоһу киллэрдилэр: суотабай сибээһи киллэрэргэ, Сахателеком сибээһин тупсарарга, почта бириэмэтигэр кэлиитин ситиһэргэ, любителлэргэ балыктыыр учаастагы биэрэллэригэр, уран хостооһунун туһунан нэһилиэнньэҕэ иһитиннэрэргэ, хортуоска олордуунан дьарыктанарга көмө оҥорорго.
Баһылык Иван Петрович ааспыт сыллааҕы отчуокка 10 боппуруос боротокуолга киирбититтэн 9-һа туолбутун иһитиннэрдэ. 2 квартиралаах дьиэ тутуута кыаллыбатах.
Бу сылтан Уолбукка олох-дьаһах, коммунальнай хаһаайыстыба министиэристибэтин специалиһа Архипов Иван Николаевич кураторынан анаммыт. Кини олохтоохторго проблемалары истибитин эттэ уонна боппуруостаах буоллаххытына телефоннаан ыйыталаһыҥ, кыайарбынан көмөлөһүөм диэтэ.
Отчуот кэмигэр үүммүт сылга, кириисиһинэн сибээстээн, сорох былааннаммыт үлэ тохтотуллуон сөбө ыйылынна. Ситэриилээх былаас уорганын 2014 сыллааҕы үлэтин мунньах кыттыылаахтара биһирииллэрин биллэрдилэр, кэккэ кыһалҕалары быһаарыыга интэриэстээхтэрин биллэрдилэр.