Кини 1915 с. ахсынньы 15 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун Бүтэйдээх сэлиэнньэтигэр Хрисанф Степанович уонна Анна Афанасьевна Аринкиннар дьиэ кэргэннэригэр бастакы күүтүүлээх оҕонон күн сирин көрбүтэ. Кини кэнниттэн быраата Дмитрий төрөөбүтэ. Биһи аҕабыт төрүөн иннинэ, дьоно оҕо турбат буолан, ийэтин эдьиийиттэн Василий диэн оҕону иитэ ылаллар. Онон Аринкиннар үс уол оҕону иитэн үтүө-мааны айылҕалаах Куоллара үрэҕин баһыгар ыал буолан олус иллээхтик- эйэлээхтик олорбуттара.

Бүтэйдээх оскуолатыгар 6 кылааһы үөрэнэн бүтэрэн баран, 1933-1935 сс. Дьокуускайга суол техникумун тутуу отделениетыгар үөрэнэр. Ол сырыттаҕына аҕата өлөр ыарыыга ылларан, хаһаайыстыбаларыгар табыллыбакка, төннөн дойдутугар тахсан “Трактор” колхозка счетоводунан үлэлиир.

1938 с. Сир народнай комиссариатынан тэриллибит 7 ыйдаах курска техник-съемщик идэҕэ үөрэнэр уонна бу тэрилтэҕэ техник- землеустроителынан Уус-Алдан, Үөһээ Бүлүү, Чурапчы, Нам оройуоннарынан сылдьан колхозтарга сир государственнай акталарын оҥоһуутугар үлэлиир.

1941 с. муус устар ыйга уоппускатын ылан Москва, Ленинград куораттарынан сылдьан бэс ыйын 21 күнүгэр Дьокуускайга кэлэр. Ахтыытыгар маннык диэн суруйар:

"Сарсыныгар гитлеровскай Германия Советскай дойдуга түөкүннүү саба түстэ диэн Советскай правительство иһитиннэриитэ киһи аймахха барытыгар соһумар –ыар күнүнэн саҕаламмытын бука бары өйдүүбут.

Мин 1942 с. бэс ыйын 24 күнүгэр Нам оройуонун военкоматынан армияҕа ыҥырыллыбытым. Челябинскайга тиийээппитин кытта учебнай уонна маршевай роталарга араартаабыттара. Биһиги, учебнай ротаҕа түбэспиттэр, 18-19-с биригээдэҕэ араарыллан хайыһар биригээдэтин аатын ылбыппыт. Мин 18-с хайыһар биригээдэтигэр анаммытым уонна 1943 с. кулун тутар 13 күнүгэр диэри эрчиллибиппит, бойобуой техниканы үөрэтэн бүтэрбиппит. Онтон 19-с хайыһар биригээдэтэ эмиэ ити бириэмэ иннинэ сэриигэ барбыта. Аны санаатахха, Ильмень күөлгэ баран, үгүстэрэ онно охтубут эбит.

Ити кэнниттэн хайыһарынан соһон походка туран Сталинградскай уобалас Ленинскэй куоратынан “Красноярскай” диэн станцияҕа тиийбиппит.

Хайыһарбытын, волокушкабытын бу станцияҕа хаалларан баран, тимир суолунан, сороҕор сатыы айаннаан, Украина уонна Ростов уобалаһын границаларын быысаһыытыгар, Азовскай уонна Хара муора чугаһыгар, Миус диэн сиргэ тохтообуппут. Манна бары кэриэтэ Саха сириттэн бииргэ барбыт дьон этибит. Манна кэлээт, биһиги чааспыт 4-с биригээдэ 2-с куорпуһа диэҥҥэ кубулуйбута уонна сэрии бүтүөр диэри 4-с гвардейскай механизированнай Бериславскай Краснознаменнай биригээдэ, 2 гвардейскай механизированнай Николаевскай диэн корпуһугар үүнэн тахсыбыта.

Мин өстөөҕү кытта бастакы киирсиим 1943 с. от ыйын 17 күнүгэр Миус диэн Украина сиригэр буолбута. Өстөөх үрдүк сиргэ бөҕөргөтүнэн сытара. Сыыр анныгар тааҥканы утары хаһыы уонна боробулуоха мэһэйдэр бааллара, ханан да хаххаланан киирэр сир суоҕа, түүнүн ракетанан сырдатыналлара. Бу учаастакка икки суукка кыргыһыыга үгүс өлүү, бааһырыы тахсыбыта , ол курдук түмүгэр бэрт аҕыйахпыт орпута. Онон биһигини ити учаастактан уһулан тэйиччи сынньалаҥҥа таһаарбыттара.

Миигин кытта Саха сириттэн барсыбыт табаарыстарым Сталинград куоракка, Ильмень күөлгэ уонна Миус диэн сирдэргэ Ийэ дойдуларын көмүскэлигэр геройдуу өлбүттэрэ уонна бааһырбыттара. Сэрии бүтүүтүгэр мин чааспар сахаттан ким да суох быһыылааҕа.

Украина үгус дэриэбинэлэрин, куораттарын босхолоон, ол иһигэр Таганрог, Херсон, Николаев куораттары ылаталаан, 1944 с. кулун тутар 26 күнүгэр Гитлер армиятын Советскай сиртэн киэр бырахсыбытым уонна кыраныысса таһыгар тахсан Румыния, Австрия, Венгрия, Чехословакия территорияларын үгүс куораттары, дэриэбинэлэри босхолоспутум. Сэриини Прага куораты 50 км ааһан баран, 1945 с. ыам ыйын 9 күнүгэр кыайыынан түмүктэспитим.

Сэрии сылларыгар Южнай, 2-с Украинскай, 3-с Украинскай уонна 4-с Украинскай фроннарга стрелогынан, автоматчигынан, ст. пулемет 2-с нүөмэринэн уонна медсанвзводка санитарынан, суруксутунан сылдьыталаабытым. Өстөөхтүүн утарыта көрсөн ытыалаһыыга хаста да киирсэ сылдьыбытым. Хамандыырдар бэрикээстэрин лоп курдук толорон испитим. Онон сэрии эриирдээх-мускуурдаах сылларыгар, син атын буойуннар курдук, Ийэ дойдум уонна хаан- уруу норуотум көмүскэлигэр тыыммын да харыстыам суоҕа диэн биэрбит андаҕарбын чиэстээхтик толорбутум.

Кыһыл Сулус уордьан, «Бойобуой үтүөлэрин иһин», Венаны, Будапеһы, Праганы босхолооһун, Германияны кыайыы иһин, Улуу Кыайыы 20, 25, 30 сылыгар, ССРС Сэбилэниилээх Күүстэрин 50, 60 сылыгар, В.И.Ленин төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах мэтээллэр, гвардия бэлиэтэ уонна Үрдүкү Главнокомандующай И.В.Сталин 10 махтал суруга Ийэ дойдубун чиэстээхтик көмүскээбиппин туоһулуулларынан киэн туттабын.

Кыайыыны ситиһэн, төрөөбүт дойдубар 1945 с. алтынньы 10 күнүгэр, ол эбэтэр 1200 хонугунан, эргиллибитим.

1945 сылтан араас үлэҕэ, онтон 1955-1974 с. кулун тутарга диэри Бүтэйдээхтээҕи арыы собуотугар маастарынан үлэлээбитим.

Дьаҥхаады нэһилиэгин Долоонуттан төрүттээх Мария Афанасьевнаны кытта 1950 с. ыал буолан, 7 оҕону төрөтөн-иитэн улаатыннардыбыт.

1970 сыл ахсынньы 18 күнүттэн биэнсийэҕэ олоробун.

Үлэлээбит кэммэр “Хомуньуустуу үлэ удаарынньыга” аатын, РСФСР “Социалистическай куоталаһыытын туйгуна” бэлиэтин уонна “Үлэ бэтэрээнэ” мэтээлин ылыталаабытым, Мэҥэ-Хаҥалас эт-үүт комбинатын, райсоветын,ССКП райкомун, РСФСР эт-үүт промышленноһын министерствотын элбэх грамоталарынан наҕараадаламмытым.

Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун уонна мясомолпром бочуотун кинигэлэригэр киллэриллибитим.

1965 сылтан ССКП чилиэнэбин.

Сэрии бүппүтэ 35 сылын кэнниттэн Нам оройуонуттан бииргэ барсыбыт, сэриилэспит табаарыстарбын Петр Афанасьевич Марковы уонна Михаил Яковлевич Колесовы булсан билсиһэ сылдьабын".

Биһиги аҕабыт 1984 сыл ахсынньы 12 күнүгэр ыалдьан бу күн сириттэн барбыта.

Сэриигэ бииргэ барбыт табаарыһа Марков Петр Афанасьевич кини кэриэһигэр анаан маннык диэн суруйбута:

Филипп Хрисанфович сэрии саҕана Намҥа үлэлии сылдьыбыта. Оччотооҕута мин тыа оскуолатыгар учууталлыырым.

1942 сыл бэс ыйыгар Намтан элбэх киһи бииргэ сэриигэ аттаммыппыт. Онно Филипп Хрисанфович баара. Кинилэр борохуокка бэйэтигэр испиттэрэ, биһиги уус-алданнары кытта баржаҕа этибит. Аара тохтобулларга көрсөрбүт. Челябинскайга эмиэ тус-туспа түбэспиппит.

1943 сыл саас Ростовскай уобалас сиригэр Соҕурууҥҥу фронт 2-с механизированнай корпуһун 4-с гвардейскай мото-механизированнай биригээдэтигэр холбоспуппут. Сайын сэриигэ киирбиппит. Элбэх сүтүктээх, улахан алдьатыылаах киирсиилэр буолуталаабыттара. Мин сайын устатыгар сэриигэ сылдьан баран күһүн тиийэн Украина сиригэр ыараханнык бааһырбытым. Кукуруза быыһыгар охтубуппун сарсыныгар булан таһаарбыттара, онтон киэһэлик кыра сэдэх талахтардаах сиргэ тиэрпиттэрэ. Онно биир улахан, хас да кыра палааткалар бааллара, бааһырбыттар иһинэн-таһынан элбэх этилэр.

Улахан палааткаттан халааттаах киһи тахсыбыта, миигин таба көрөн кэлбитэ билэр киһим Филипп Аринкин буолта. Уочарата суох улахан палааткаҕа киллэртэрэн эмтэппитэ, бэрэбээскэлэппитэ уонна докумуоннарбын оҥотторон, ол түүн аһара ыыппыта. Кини суоҕа буоллар онно төһө өр сытарым биллибэт этэ, таһыттан көрдөххө мин илиим-атаҕым бүтүн, улахан туох да суоҕун курдук этим.

Филипп Хрисанфович суһал көмөнү оҥотторон, үчүгэйдик докумуоннаан ыытан Ростовунан, Бакунан госпиталларга уһуннук эмтэнэн өрөһүллэн тыыннаах ордоммун дойдубар төннөр дьолломмутум, идэбинэн учууталлаабытым, олох тэриммитим.

Сэрии кэнниттэн биирдэ сайын Дьокуускай куоракка уулуссаҕа Филипп Хрисанфовиһы эмискэ көрсө түспүтүм. Кини өйдөөн көрбөтөҕө быһыылааҕа, билбэккэ ааһа түсүһэн хаалбыппыт. Онтон ыла көрсүбэтибит.

Биирдэ Намҥа дуобакка күрэхтэһэ Аринкин диэн оҕо киһи сылдьар этэ. Киниттэн ыйыталаһан Филипп Хрисанфович Бүтэйдээххэ олорорун билэн, суруйсар буолбуппут. Ити олус үөрүүлээх кэмнэр этилэр. Дьокуускайга дьиэҕэ түбэһэн киирдэҕинэ, чугаһаатаҕына дьэ көрсүөх, ирэ-хоро кэпсэтиэхпит дии санаһар этибит.

Филипп Хрисанфович сэрии саҕана, мин дьарамаҕай оҕо киһи санаабар, бэрт эттээх-сииннээх, кыахтаах көрүҥнээх буолара. Ол да иһин буоллаҕа арҕаа дойдунан анаара, уоттаах сэриини ортотунан Улуу кыайыыны уһансан кэлиитэ.

Кини сэрии толоонугар хорсун быһыыта, олоххо- үлэҕэ дьулуура, аҕа, эһээ быһыытынан амарах дууһата эдэр ыччат көлүөнэҕэ, дьонугар-сэргэтигэр мэлдьи холобур буолуоҕа, саас-үйэ тухары умнуллуо суоҕа.

Мин, киниэхэ улахан махталлаах киһи, ис дууһабыттан эмиэ итинник саныыбын, чугас дьонум, ыччаттарым-оҕолорум ону эмиэ билэллэр.

Биһиги аҕабытынан киэн туттабыт. Аҕа дойду Улуу сэриитин саамай ыарахан сылларыгар Ийэ дойдутун көмүскүүр дьылҕаламмыта, эрэйи-буруйу, элбэх кыһалҕаны көрсөн, хаан тохтуулаах кыргыһыыттан эргиллэн, кыайыы-хотуу аргыстанан кэлэн үлүскэннээх үлэ үөһүгэр сылдьыбыта, 7 оҕо амарах аҕата этэ. Аҕабыт барахсан төһө да сымнаҕаһын иһин, кытаанах санаалаах киһи эбит диэн сыаналыыбыт.

Кини сырдык аата, сэриигэ хорсун быһыыта биһиги өйбүтүгэр-санаабытыгар өрүү баар, үйэ-саас тухары умнуллуо суоҕа.