Аҕа баһылык бу этиитин өйөөн Ил Түмэн депутаттара Александр Жирков, Ольга Макиенко, Алексей Еремеев, Юрий Николаев, Юрий Баишев, Дмитрий Саввин, Антонина Григорьева, Николай Румянцев уонна Михаил Габышев билигин үлэлии турар СӨ арыгы атыытын бэрээдэктиир сокуон 2 уонна 5 ыстатыйаларыгар уларытыыны киллэрии туһунан сокуон бырайыагар үлэлэһиилэрэ бу күннэргэ общество бары араҥатыгар саамай сытыытык дьүүллэһиллэр боппуруоһунан буолла. Депутаттар сокуоҥҥа уларытыылары киллэриилэрин бырайыага муус устардааҕы Ил Түмэн сэттис пленарнай мунньаҕар бастакы ааҕыыны ааспыта.
Арыгы атыытын бэрэдээктээһин сокуонун барыла ыҥырыа уйатын тоҕо тарпыт төрүөтүн сокуону оҥорооччулартан туоһуластым.
Алексей Еремеев, Ил Түмэн сокуону оҥорууга уонна государственноска сис кэмитиэтин салайааччыта:
- Сокуон бырайыагар көннөрүүнү киллэрии сүрүн соруга -- дьоммутун-сэргэбитин арыгыттан тэйитиини ааһан, саастарын ситэ илик оҕолор арыгылааһыҥҥа чугаһыылларын бопсуу. Ол инниттэн чөл олоҕу тутуһааччыларга да, олохтоох салайыныы уорганнарыгар да ыытар үлэлэригэр өйөбүл буолар сокуону олохтуу сатыыбыт. Сокуон кэлэр сыл тохсунньу 1 күнүттэн олоххо киириэхтээх. Онон быйылгы сайыҥҥы кэмҥэ (бэс ыйыттан алтынньыга диэри) предпринимателлэр сокуону тутуһар инниттэн бэйэлэрин атыылыыр хайысхаларын быһаарыныахтаахтар: ас дуу, арыгы дуу. Өскө арыгы атыылааһынынан дьарыктанар буоллахтарына, сокуон быһыытынан арыгы атыылыыр маҕаһыын ас маҕаһыыныттан туспа ааннаах дьиэ буолуохтаах. Биир дьиэҕэ ас уонна арыгы атыыта көҥүллэммэт. Арыгыны кытта атыыланар табаарга табах эрэ киирсэр.
Предпринимателлэр үлэтэ суох хаалаары гынныбыт диэн айманаллар. Дьиҥэр, дохуот арыгы атыытыттан буолбакка, ас атыылааһыныттан кииирэр. Тоҕо арыгыны бородууктаны кытта бииргэ атыылыылларый? Арыгы ылар киһи хайаан да сокуускатын атыылаһар. Онон үлэтэ суох хааларытттан буолбакка, сүрүннээн харчы киллэрэригэр оҕустарарыттан предприниматель куттанар.
Ыам ыйын 23 күнүгэр сокуон барылыгар эбиилэри киллэрэргэ иккис ааҕыыга бэлэмнэнэн, кэккэ боппуруостары дьүүллэһиэхпит.
Маны таһынан общественнай культурнай-маассабай, спортивнай, араас улахан тэрээһиннэри ыытыыга арыгы атыытын бобуу туһунан ситэриилээх уонна олохтоох бэрэстэбиитэллээх былаастар быһаарыныы ылалларыгар эбии киириилэр сокуонунан мэктиэлэниэхтэрэ.
Бу сокуон барылыгар үлэһэр депутаттар тоҕо арыгы атыытын бэрээдэктээһиҥҥэ кытаанахтык сорунан туруорсабытый? Ыччаппытын арыгыттан быыһаары. Арыгы туспа атыыланар, бириэмэнэн хааччахтанар түбэлтэтигэр арыгы да атыылааччы туттунуоҕа, обургу да оҕо арыгы маҕаһыыныгар үктэммэт буолуоҕа. Саха норуотун кэскилин сарбыллыыта арыгыттан саҕаланар. Хомойуох иһин, арыгынан эргинээччи атын омук буоллаҕына, арыгы атыылаһааччы сүрүннээн саха киһитэ, ыччата. Бу алдьархайы төрдүттэн өйдөөн, норуот талбыт депутаттара арыгыны утары охсуспатахпытына, ким биһигини алдьархайтан өрүһүйүөй? Санаан көрүҥ, республикаҕа оҥоһулла турар ыар буруй барыта арыгыны кытта сибээстээх буолбат дуо? Дьэ, онон бу сокуон барыла олоххо киирэригэр кэккэ депутаттар анаан туруулаһабыт.
Виктор Федоров, Ил Түмэн экономикаҕа, инвестицияҕа уонна промышленнай политикаҕа, предпринимательствоҕа, туризмҥа уонна инфраструктура сайдыытыгар сис кэмитиэтин салайааччыта:
-- Бу сокуоҥҥа эбии киллэриини олохтоохтук үөрэтэн уонна ырытан баран олоххо киллэриэххэ наада. Арыгылааһыны утары биэс сыллаах программа ылыллыбыта да, ол төһө туолара-туолбата билигин да биллибэт. Предприниматель атыылыыр дьиэтин-уотун ылла да, уларыта охсубата биллэр. Үтүмэн үбүн тэбээн туттарбыт маҕаһыынын санаа хоту уларытар уонна кэҥэтэр, туспа ааннаан кэбиһэр кыаҕа суох. Онон бу сокуону олоххо киллэрэргэ бары өттүттэн олохтоох дьүүллэһии эрэйиллэр. Арыгы атыытын бэрэдэктииргэ маҕаһыыннары кытта эрэ буолбакка, сокуону кэһэн кистээн атыылааччылары кытта эмиэ күүскэ үлэлэһиэххэ наада.
Арыгыны бэрээдэктээһин: акция
Ил Түмэн депутаттарын туруорсууларын өйүүр инниттэн бу күннэргэ ыам ыйын 7 күнүттэн 30 күнүгэр диэри чөл олох иһин туруулаһар республика общественноһын бэрэстэбиитэллэрэ анал акция биллэрэн, илии баттааһынын хомуйа сылдьаллар. Общественниктар тоҕо маннык улахан тэрээһини тэрийдилэр?
Айсенэ Николаева, историческай наука кандидата, Дьокуускай куораттааҕы чөл олох иһин хамсааһын актыбыыһа:
-- Депутаттар билигин үлэлии турар сокуоҥҥа саамай сөптөөх эбии киллэриилэри оҥордулар. Арыгыттан тахсар алдьархайдары көрө-көрө көрбөтөҕө, билэ-билэ билбэтэҕэ буола сырыттахпына, республикабыт сайдыахтааҕар таҥнары түһэн иһиэҕэ. Кэлин ыар буруйу оҥорууга дойду үрдүнэн биллэн эрэбит дии. Ону тохтоторго бары бүттүүн туруннахпытына эрэ кыаллар суол. Ол иһин биһиги хамсааһыммыт ыччаттары түмэн Ил Түмэн депутаттара үлэлии турар сокуоҥҥа киллэрбит эбии көннөрүүлэрин өйүүр акция тэрийдибит. Үөрүөхпүт иннигэр, патриотическай тэрээһиҥҥэ кытта сылдьар ыччаттар биһигини өйөөн, илии баттааһыҥҥа көхтөөхтүк кытыннылар. Ол курдук, Дьокускай куораттааҕы “Чөл олох” общественнай фонда директора Елена Шудря уонна бу хамсааһын актыбыыһа Ирина Белых ыччаттартан аҥардас биир чаас иһигэр 200 илии баттааһынын хомуйдулар. Бу күннэргэ акция общественнай түмсүүлэринэн, тэрилтэлэринэн бара турар.
“Якутопторг” хотулары арыгынан эмсэхтиир дуо?
"Саха сирэ" хаһыат “Чысхаан” балаһатыгар (07. 05. 2014, №79) суруналыыс Надежда Егорова Анаабырга командировкаҕа сылдьыбыт матырыйаала бэчээттэммитэ. Онно “Балык уу дириҥэр талаһырыныы” диэн матырыйаалга “Сааскылаах национальнай нэһилиэк” муниципальнай тэриллии баһылыга Евгений Лаптев “Быйыл биһиэхэ “Якутопторг” көҥүлүнэн бүтүн КамАЗ массыына арыгы аҕалылынна. Иэдээн буолбатах дуо! Итинник бизнестэн нэһилиэнньэ эмсэҕэлиир. Оттон биһиги хайдах да гынар кыахпыт суох”, -- диэн эппитин ааҕан баран, хайаан да быһаарыы ыллахха сатанар дии санаан, “Якутопторг” тэрилтэ салайааччытын Родион Федоровы кытта кэпсэтэ сырыттым. Кини туох санаалааҕый?
Родион Федоров, “Якутопторг” акционернай тэрилтэ салайааччыта:
-- Хоту улуустарга тиэйиллэр арыгы сокуоҥҥа олоҕурбут анал лицензиялааҕын быһыытынан улуустарга ыытыллыахтаах ас биир көрүҥүн быһыытынан бородууктаны кытта бииргэ тиэйиллэр. Онон кыһыҥҥы суолу баттаһа ас табаарын быһыытынан сыллааҕы нуорма быһыытынан тиэллибитэ. Ити тиийбит арыгы биир кэмҥэ атыыламмат, сыл устата ыйдарынан араарыллан атыыга барар. Онон дьону аҥардас арыгынан эрэ хааччыйыы курдук көрүллүө суохтаах. Биһиги сокуонунан бэрэбиэркэни ааспыт арыгыны атыылыыбыт. Дьиҥэр, хонтуруол чааһынай дьон атыылыыр арыгыларын хаачыстыбатыгар уонна атыыланар кэмин бэрэдэктииргэ олохтонуон наада.
Арктикаҕа арыгы атыыта... олох да тохтообут!
Арыгы атыытын бэрээдэктээһин тула кэпсэтии саамай тыҥааһыннаах кэмэ үүммүт кэмигэр арктическай улуустарга бу боппуруос бүгүҥҥү күҥҥэ хайдах быһаарылларын анаан билистим.
Владимир Решетников, Орто Халыма улууһун Сылгы Ыытар нэһилиэгин олохтоох дьаһалтатын баһылыгын солбуйааччы:
-- Нэһилиэкпитигэр арыгы ханнык да көрүҥэ атыыламматаҕа уонча сыл буолла. Маныаха улахан оруолунан арыгыны атыылыырга лицензиялаах киһи суоҕа буолла. Онон сокуону утары баран, арыгыны атыылыы сатыыр киһи көстүбэккэ, арыгы атыыта, бэйэбит да билбэппитинэн, тохтообута ыраатта. Ким туох бэлиэ күннээх улуус кииниттэн бэйэтэ атыылаһан кэлэр. Уора-көстө дьону сүүлүүктүүр киһи суох. Сайын вертолет эрэ көтөр буолан, бу кэмҥэ арыгы диэни олох да билбэппит. “Якутопторг” тэрилтэ филиала манна бастакы наадаалаах бородууктаны эрэ аҕалар. Онон арыгы туһунан умнубуппут ыраатта. Бу маннык хартыына биһиэхэ эрэ буолбатах, улуус 9 нэһилиэгэр барытыгар оннук. Онон чуумпу олохтоох дьоммут.
Елена Григорьева, Өймөкөөн улууһун Сордоҥноох нэһилиэгин дьаһалтатын сүрүннүүр специалиһа:
-- Арыгы биһиги нэһилиэкпитигэр атыыламмат. Томтортон “Сулус” ХЭТ аҕалан атыылыыр этэ. Билигин ол тэрилтэ лицензията суох буолан, арыгыны атыылыыр бырааба суох. Бастаан утаа арыгы атыыламмата дьикти курдуга, айманааччы да баара. Онтон кэлин “сокуон оннук үһү, лицензията суох көҥүллэммэт “ диэн толкуйга кэлэн ким да кыһаммат буолан хаалла. Буолуохтаах буолуохтааҕын курдук. Таһыттан аҕалан атыылааччы да суох. Өймөкөөн нэһилиэгэр арыгы эмиэ атыыламмат. Онон сөптөөх сокуон кэмигэр киирдэҕинэ дьон-сэргэ үөрэнэр эбит. Ити курдук лицензия бэриллиитэ уһаан-кэҥээн бардаҕына, олохтоохтор арыгы туһунан олох да умнууһубут.
Татьяна Негреба, Аллараа Халыма улууһун Черскэй бөһүөлэгин “Негреба” маҕаһыынын директора:
-- Мин улууска икки маҕаһыыннаахпын. Ол эрээри арыгы атыытын төрдүттэн утарар предприниматель буолан, арыгыны бэрээдэктээһин сокуона миэхэ хайа да өттүнэн дьайар кыаҕа суох. Мин бородууктаны уонна миэбэли эрэ атыылыыбын. Арааһа, арыгыта суох атыыһыт-предприниматель мин эрэ буоларым дуу. Арыгыны бэрээдэктээһин сокуонун төрдүттэн өйүүбүн, онон олоххо киирдэҕинэ чөл олоҕу түстүүр предпринимателлэр кэккэбит хаҥыа этэ.
... Арыгыны атыылыырга лицензияны биэриини кытаатыннаран, хоту улуустарга арыгы атыыта бэйэтин дьаалатынан тохтоон эрэрин киһи үөрэ истэр. Онон сотору кэминэн арыгы атыыта ас бородууктатыттан тэйэн, туспа атыыланар буоллаҕына, бастаан айманан баран, бары да үөрэнэн барыахпыт. Атыылаһааччы болҕомтотун арыгынан буолбакка, араас ас көрүҥүнэн тардаары, предприниматель үлэтин хаачыстыбатын тупсарарыгар да саарбахтааһын суох. Бэрт сокуон олоххо киирииһи.
Комментарии
Авторизация на сайте через социальные сети